Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Psixotrop moddalar

  –  psixotrop moddalar ro‘yxatiga kiritilgan va 

O‘zbekiston Respublikasida nazoratga olinadigan, kelib chiqishi sintetik 

va tabiiy moddalar. 

Aql-irodaga ta’sir qiluvchi boshqa vositalarga

  giyohvandlik 

vositalari va psixotrop moddalarning analoglari taalluqli. 

Giyohvandlik vositalari va psixotrop moddalarning analoglari

  – 

kimyoviy tuzilishi va xossalariga ko‘ra  giyohvandlik vositalari va 

255 

 

---

psixotrop moddalarga o‘xshash, ular singari ruhiyatga faol ta’sir etuvchi, 

kelib chiqishi sintetik va tabiiy moddalar

1

. 

Tibbiy vositalar (dorilar)ga kirmaydigan aql-irodaga ta’sir qiluvchi 

moddalarning katta guruhini, xususan, aql-irodaga ta’sir qiluvchi xo‘jalik, 

uy-ro‘zg‘or uchun mo‘ljallangan vositalar, zaharli modda va turli xil 

laklar, bo‘yoqlar, yelimlar va shunga o‘xshash moddalar tashkil etadi. 

Sanab  o‘tilgan moddalar nafas olinganda aql-irodaga ta’sir etadi va 

o‘zidan ketish holatini keltirib chiqaradi. Bunda bu holatga nafaqat turli 

birikmalarni, atsetonni, benzinni, dvigateli ishlayotgan avtomobil gazini, 

«Moment»  yelimini, sanoatda ishlatiladigan turli suyuqliklarni va boshqa 

kimyoviy birikmalarni nafas olish, balki dori vositalarini spirtli ichimliklar 

bilan qabul qilish ham keltirib chiqaradi. Oxirgi holatda so‘z mastlik 

holatini  kuchaytirish uchun qabul qilinadigan aralashmalar to‘g‘risida 

boradi, masalan, alkogol bilan dimedrol, barbiturat-alkogolli aralashma, 

klofelin. 

Ta’kidlash joizki, spirtli ichimliklarni ko‘p ichish alkogolizmga olib 

kelishi singari giyohvand  moddalar  giyohvandlikka, mast qiladigan 

moddalarni tez-tez ishlatish toksikomaniyaga olib keladi. O‘z-o‘zidan, 

toksikomaniya 

o‘rganishni keltirib chiqaradigan narkotik modda 

bo‘lmagan vostalarni ko‘p iste’mol qilish orqasidan kelib chiqadigan 

kasallikni aks ettiradi. 

Aybdor shaxs tomonidan o‘zida bo‘lmaslik holatida sodir etilgan 

jinoyat fiziologik va giyohvandlik ta’sirida bo‘lgan shaxsdek 

javobgarlikdan ozod etmaydi. Bundan tashqari, Jinoyat kodeksining 56-

moddasi 1-qismi «o» bandiga asosan, aql-irodaga ta’sir qiluvchi alkogolli 

mastlik yoki giyohvand  modda,  ularning analoglari, psixotrop moddalar 

ta’sirida jinoyat sodir etish jazoni og‘irlashtiruvchi holat hisoblanadi. Shu 

bilan birga, sud amaliyotida sudning jinoyat xususiyatidan kelib chiqib, 

og‘irlashtiruvchi  holatlarni tan olmaslik huquqi ko‘pincha e’tiborga 

olinmaydi. 

1 

Қаранг:  Ўзбекистон  Республикасининг  1999  йил  19  августдаги  «Гиёҳвандлик  воситалари  ва  психотроп 

моддалар  тўғрисида»ги  813–I-сон  Қонуни,  3-модда  //  Ўзбекистон  Республикаси  Олий  Мажлисининг 

Ахборотномаси, 1999 й., 9-сон, 210-модда. 

 

256 

 

                                                           

---