Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

JK 22-moddasi 2-qismiga

 ko‘ra, agar jinoyatni sodir etgan shaxs o‘z 

xulq-atvori qonunda nazarda tutilgan ijtimoiy xavfli oqibatlar keltirib 

199 

 

---

chiqarishi mumkinligiga ko‘zi yeta turib, ehtiyotkorlik chora-tadbirlariga 

ongli ravishda rioya etmagan holda bunday oqibatlar kelib chiqmasligiga 

asossiz ravishda umid qilgan bo‘lsa, bunday jinoyatlar o‘z-o‘ziga ishonish 

oqibatida sodir etilgan deb topiladi. 

O‘z-o‘ziga ishonish

 qasd singari aybdor ongida aks etuvchi obyektiv 

faoliyat faktlari (qilmishning faktik belgilari, uning kelib chiqishi mumkin 

bo‘lgan oqibatlari, subyekt  hisobga olgan holatlar)ni tashkil etuvchi 

o‘zining predmetli mohiyatiga ega. 

Ehtiyotsizlikning mazkur ko‘rinishiga qonunchilikning bergan 

ta’rifiga ko‘ra, 

o‘z-o‘ziga ishonishning intellektual (tafakkuriy) holati

 

shundan iboratki, aybdor o‘z xulq-atvori natijasida kelib chiqishi mumkin 

bo‘lgan ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra biladi. Shu sababli, ba’zi 

kriminalistlarning fikricha,  o‘z-o‘ziga ishonishda ijtimoiy xavfli 

oqibatlarning kelib chiqishini oldindan ko‘ra bilish bu oqibatlarning kelib 

chiqmasligiga ishonchni neytrallashtirgani uchun sodir etilayotgan 

qilmishning ijtimoiy xavfliligini anglash bilan bir xil qiymatga ega emas. 

Kelajakda xavfli oqibatlarning oldini olishga ishonsa-da (asossiz bo‘lsa-

da),  subyekt  sodir etgan qilmishining jamiyatga zarar yetkazmasligiga 

ishonadi, ya’ni uning ijtimoiy xavfli xususiyatga ega ekanligini 

anglamaydi. Shaxs, hatto, o‘z harakatlarini ijtimoiy foydali deb o‘ylashi 

ham mumkin. Misol uchun ijtimoiy xavfli oqibatni oldindan ko‘ra bilish 

huquqiy faoliyatlarda ham bo‘lishi mumkin (jarrohlik operatsiyalari va 

boshqa tavakkalchilikka asoslangan sohalar). Mazkur hollarda shu tarzda 

oqibatni oldindan ko‘ra bilish, salbiy oqibatlar kelib chiqishi oldini 

olishning zarur sharti hisoblanadi. Shuning uchun, o‘z-o‘ziga ishonishda 

ayb holati ijtimoiy xavfli oqibatlarni oldindan ko‘ra bilishda emas, balki 

ularning oldini olishga qaratilgan asossiz umidga nisbatan olinadi. 

Boshqa bir huquqshunos olimlarning fikricha, o‘z-o‘ziga ishonish 

oqibatida jinoyat sodir etishda, subyekt  qonun hujjatlari bilan 

qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga to‘laqonli zarar yetkazishi 

mumkin bo‘lgan,  o‘zi sodir etayotgan harakat yoki harakatsizlikning 

ijtimoiy xavfliligini anglaydi va shaxsning bunday holatni anglashi o‘z-

200 

 

---

o‘ziga ishonishning qonun tomonidan belgilangan zaruriy belgisi bo‘lib, 

har bir ishda sudlar tomonidan aniqlashtirilishi kerak.  

Bu masalani hal etish jinoyat-huquqiy ahamiyat kasb etmagani uchun 

qonunchilik o‘z-o‘ziga ishonishni belgilab bergan holda, subyektning o‘zi 

sodir etgan qilmishiga intellektual munosabatini kiritmagan. 

O‘z-o‘ziga ishonish orqasida jinoyat sodir etgan subyekt  ijtimoiy 

xavfli oqibatlarning kelib chiqishi mumkinligini ko‘ra oladigan darajada 

o‘zi sodir etgan qilmishning faktik belgilarini anglashi lozim. Ta’kidlab 

o‘tilganidek, ehtiyotsizlik uchun javobgarlik aksariyat ko‘p hollarda 

ijtimoiy xavfli oqibatlar (qoida bo‘yicha og‘ir holatlar) mavjud bo‘lib, 

ularning kelib chiqishida va shaxs qilmishining ijtimoiy xavfli xususiyati 

aniqlangan hollarda kelib chiqadi. 

Shaxsning muayyan ehtiyotkorlik qoidalari buzilganida, o‘zi sodir 

etayotgan qilmishining ijtimoiy xavflilik xususiyatini anglashi yoki 

anglamasligi to‘g‘risidagi masalani hal etish, jazoni 

individuallashtirishdagina ahamiyat kasb etadi.  

Shunday qilib, jinoyatda o‘z-o‘ziga ishonishning intellektual holati