Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

NOTA BENE ! 

Jazo 

–  jinoyatchiga nisbatan sud tomonidan qo‘llaniladigan, jinoyat 

sodir etishning huquqiy oqibatini ifodalaydigan, jinoiy javobgarlikning 

amalga oshirilish shakli bo‘lgan maqsadli davlat majburlov chorasi. 

 

Jinoiy javobgarlikning real ifodasi, asosan, jazoda o‘z aksini topadi. 

Biroq jinoiy javobgarlik va jazoni aynan bir tushuncha deya olmaymiz. 

Jinoiy javobgarlik va jazo bir-biri bilan chambarchas bog‘liq 

tushunchalardir. Bu fikrlar ayrim xulosalar chiqarishimizga imkon beradi. 

Birinchidan, jinoiy javobgarlik davlat majburlov chorasining bir turi 

va mohiyatan jinoyat-huquqiy munosabat bilan bir bo‘lganligi uchun 

jinoiy jazo tushunchasiga nisbatan keng. Ikkinchidan, jinoiy jazo, jinoiy-

huquqiy majburlov chorasi sifatida jinoiy javobgarlikning barcha 

bosqichlarida namoyon bo‘ladi. 

Birinchi bosqichda (jinoyat sodir etilgan paytdan to ayblanuvchi 

sifatida ishga jalb qilingunga qadar bo‘lgan  oraliq davr) jinoyatchiga 

ijtimoiy xavfli qilmish sodir qilingani uchun jazo xavfi yuzaga keladi. 

Ikkinchi bosqichda (shaxsni ayblanuvchi sifatida ishga jalb qilinganidan to 

ishni sudga topshirilguniga qadar) jinoyatchini jazoga tortishga 

hozirlanadi. Uchinchi bosqichda (sud protsessidan to hukm ijroga 

topshirilguniga qadar) mahkum sud tomonidan belgilangan muayyan tur 

va miqdordagi jazo bilan jazolanadi. To‘rtinchi bosqich (sud ayblov hukmi 

qonuniy kuchga kirganidan to jazo muddati tugagunigacha yoki 

muddatidan avval jazodan ozod qilingunga qadar) jinoyatchi tomonidan 

jazo  o‘tash jarayoni bo‘ladi. Nihoyat, jinoiy javobgarlikning beshinchi 

bosqichida (jazoni o‘tab bo‘lgan yoki jazodan muddatidan avval ozod 

qilinganidan to sudlanganlik holatining tugallanishi yoki olib 

132 

 

---

tashlanguniga qadar) jazoni ijro etish va sudlanishning oqibatlari namoyon 

bo‘ladi. 

Jazo maqsadli davlat majburlov chorasi sifatida shaxsning huquq va 

erkinliklarini cheklash bilan birga uni qayta tarbiyalaydi ham, shuningdek, 

umumiy va maxsus tarzda ogohlantiradi. 

Shunday qilib, jinoiy javobgarlikning jazolash tomoni hukm qilishdan 

kelib chiqqan, ammo unga nisbatan ikkinchi darajali, ya’ni jazo jinoiy 

javobgarlikning huquqiy oqibati bo‘lishi bilan birga sudlanish jazo 

qo‘llashsiz ham amalga oshirilishi mumkin. 

Jinoiy javobgarlikning barcha bosqichlarida u yoki bu turdagi jazo 

to‘g‘risida so‘z borar ekan, u aksariyat hollarda davlat majburlov 

chorasining asosiy ko‘rinishi, jinoiy javobgarlikni amalga oshirishning 

asosiy shakli hisoblanadi.