Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

JK 16-moddasi 1-qismida

  bir qator alomatlarga ega bo‘lgan 

jinoiy 

javobgarlik tushunchasi

 o‘z ifodasini topgan. 

Birinchidan, jinoiy javobgarlik o‘zining yuridik ma’nosiga ko‘ra 

jinoyat sodir etishning oqibati hisoblanadi. Ikkinchidan, u ijtimoiy xavfli 

qilmish sodir etilishidan keyin vujudga keladi. Uchinchidan, jinoiy 

javobgarlik sud hukmi bilan jazo va boshqa ta’sir choralarini qo‘llashda 

ifodalanadigan davlat majburlov chorasidir.  To‘rtinchidan, u jinoyat-

huquqiy munosabatlar doirasida vujudga keladi, amalga oshiriladi va 

to‘xtatiladi. 

Qonun  subyektlarga ijtimoiy xavfli qilmish sodir etmaslik 

majburiyatini yuklaydi, ya’ni muayyan harakatlarni sodir qilmaslik yoki 

bajarilishi shart  bo‘lgan harakatlarni amalga oshirish. Bu majburiyat 

barcha uchun majburiy va muayyan bir shaxs uchun alohida hisoblanadi. 

Ushbu majburiyatlarning bajarilishini talab qilish davlat organlarining 

huquqi hisoblanadi. Yuridik normalar buzilganda davlat aybdor shaxslarga 

nisbatan majburlov choralarini qo‘llaydi. 

Shu bilan birga, o‘z-o‘zidan qonunda biror-bir normaning yozma 

ifodalanganligi jinoiy javobgarlikka tortish kerakligini anglatmaydi. 

Boshqacha so‘zlar bilan aytganda, jinoiy javobgarlik faqatgina haqiqatan 

sodir etilgan aybli qilmish uchun qo‘llanilishi lozim. Qonun normalari 

jamiyat hayotining real sohalarini qamrab olishi uchun jismoniy shaxslar 

129 

 

---

jinoyat-huquqiy taqiqlarga rioya qilishlari kerak. Bu talablar shaxs, jamiyat 

va davlat manfaatlaridan kelib  chiqadi, javobgarlikning hajmi va 

chegarasini aniqlaydi. Bu talablarsiz subyektlar  o‘z xulq-atvorini hech 

narsa bilan solishtira olmaydi. 

Jinoiy javobgarlik jinoyat-huquqiy normalar vositasida ijtimoiy 

jihatdan zarur bo‘lgan munosabatlarning faoliyatini ta’minlaydi. 

Ushbu javobgarlik JK 2-moddasida ko‘rsatilgan qadriyatlarni jinoyat-

huquqiy normalar bilan muhofaza qilishning asosi hisoblanadi. 

Jinoiy javobgarlik keng ma’noda jinoyat-huquqiy munosabat 

ishtirokchilarining huquq va majburiyatlari ifodalangan qonun normalarini 

ijro etish protsessi, u yoki bu nizoning adolatli hal qilinishi natijasi bo‘lgan 

jinoyat-huquqiy normalarning bajarilishi, aybdor shaxslarga nisbatan jazo 

tayinlaydigan maxsus organ –  sudning shaxslar tomonidan sodir 

qilinadigan ijtimoiy xavfli qilmishlarga nisbatan salbiy munosabatini 

ifodalaydi.