|
МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
129
innovatsion faoliyati tuzilishini yaxshi anglashi zarur (1-rasm). Ma’lumki, innovatsion
faoliyat ma’lum doiradagi vazifalarni yechishni bilish bilangina emas, balki tashqi vazifalarni
izlash va hal etishga motivatsion tayyorlikning mavjudligi bilan ham bog‘liq. Motivatsion
tayyorlik, pedagogik innovatsiyalarga sezgirlik muammosi o‘qituvchini tayyorlashda
asosiy o‘rin egallaydi, chunki faqatgina innovatsion faoliyat maqsadlariga to‘g‘ri keladigan
motivatsiya, mazkur faoliyatni uyg‘un amalga oshirish pedagog shaxsining o‘z-o‘zini
namoyon etishini ta’minlaydi.
O‘qituvchining innovatsion faoliyati sanab o‘tilgan motivlardan birining yaqqol
ustunligida izchil ravishda quyidagicha quriladi: innovatsiyalarni joriy etishning muayyan
elementlari uchun moddiy mukofotlash bilan bog‘liq tashqi rag‘batlar; o‘qituvchining o‘z-
o‘zini mustahkamlash motivlari (atrofdagilarning tashqi ijobiy baholashlari orqali o‘z-o‘zini
mustahkamlash); kasbiy motiv; shaxsiy o‘z-o‘zini amalga oshirish motivlari.
O‘qituvchining innovatsion faoliyatida kreativlik muhim tavsif hisoblanadi. Milliy
psixologiyada kreativlik ijtimoiy ahamiyatli ijodiy faollikni namoyon etish qobiliyatiga
bog‘liq bo‘lgan ijodkorlik, insonning ijodiy imkoniyatlari, inson individumining ma’lum
alohida xususiyati sifatida (barqaror xususiyat) qaraladi.
Innovatsion faoliyatning texnologik komponenti refleksiv xususiyatga ega bo‘lib,
ta’lim oluvchilar jamoasi fikri va harakatini hamda o‘z faoliyatini anglash, o‘z-o‘zini
tahlil qilish, o‘z-o‘zini baholash, o‘z-o‘zini tushunish va talqin qilish faoliyatini yoritadi.
N.V.Kuzmina tomonidan ishlab chiqilgan pedagog faoliyatining funktsional modelida
pedagog reflektsiyasi gnostik komponentga kiritilgan.
Pedagog maqsadga yo‘naltirilgan yangi axborotlarni qidiradi, mualliflik maktabini
yaratadi, pedagog tajribasini bajonidil boshqalar bilan baham ko‘radi. Bunday pedagoglar
faoliyatida muhim rolni sezgi, innovatsion tasavvur, improvizatsiya egallaydi. O‘zgarishlarga
sezgirlik dinamikasi tabiatshunoslik darslarida talaba yangiliklarni idrok etishining o‘ziga
xosligini ham belgilaydi. Barcha pedagoglar ham yangiliklarga bir xilda munosabatda
bo‘lmasligi va bir vaqtda qabul qilmasligi hammaga ayon.
Tabiatshunoslik o‘qitish metodikasi bo‘yicha talabalarda innovatsion faoliyat
shakllanganligini to‘rt daraja bo‘yicha baholash mumkin (1-rasm).
Bo‘lajak o‘qituvchilarni tabiatshunoslik fanidan innovatsion kasbiy faoliyatga
mustaqil, ijodiy, amaliy tayyorlash muammosi har doim psixologiya va pedagogika sohasi
tadqiqotchilarining diqqat markazida bo‘lgan. Ta’lim sohasidagi sifat o‘zgarishlari va yuqori
samaradorlik ularning jahon ta’lim talablari bilan mosligi va pedagoglarning o‘zlashtirgan
kompetentsiyalarini kelgusi mehnat faoliyatida amaliyotga tatbiq qilish darajasi bilan
bog‘liq.
Tabiatshunoslik darslarida boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi innovatsion faoliyatining
asosiy xususiyati boshlang‘ich sinf o‘quvchisi shaxsini shakllantirishning boshlang‘ich
davrda amalga oshirilishi, atrof-olamni ilmiy bilishning dastlabki ko‘nikma va malakalarini
shakllantirish va boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining turli ijtimoiy munosabatlarga kirishlari
bilan bog‘liqligi hisoblanadi. Mazkur yaxlit jarayonni tabiatshunoslik darslarida tizimli
tashkil etishda markaziy o‘rinni boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi – ta’lim va tarbiya mazmuni
tashuvchisi, o‘quvchi bilish faoliyati, shaxsining har tomonlama shakllanishi va rivojlanishi
tashkilotchisi egallaydi.
Tabiatshunoslik darslaridagi innovatsion faoliyat jarayonida boshlang‘ich sinf
o‘qituvchisi o‘quvchisining yosh va individual xususiyatlari bilan bog‘liq muammolarni
hal qilishiga to‘g‘ri keladi. Bu tabiatshunoslik darslarida qo‘llaniladigan innovatsiyalar
xususiyati va mazmunida ifodalanadi. Ular mazmuni va ifoda shakli bo‘yicha ko‘p qirrali
bo‘lib, quyidagi belgilari asosida tasniflash qabul qilingan: faoliyat turlari bo‘yicha:
pedagogik, boshqaruv; kiritiladigan o‘zgarishlar xususiyatiga ko‘ra, radikal, aralash,
modifikatsion; kiritiladigan o‘zgarishlar miqyosi bo‘yicha: lokal, modulli, tizimli;
Do'stlaringiz bilan baham: |
