Hаrаkаti nisbiy bo‘lib, u sаnoq sistemаsigа bog‘liq

 
Terma elektron emissiya
Termoelektron 
emissiya, 
Richardson 
effekti
—
oʻtkazgichlar, qattiq va baʼzan suyuq jismlardan issiklik 
energiyasi taʼsirida elektronlarning vakuum yoki boshqa 
muxitlarga chikish hodisasi. Bu hodisa vakuumda toza 
metallar (W, Mo, Ta) dan 2000
—
2500 K trada va 
murakkab yarimutkazgichli katodlardan 1000 K trada 
kuzatiladi. Elektronlar jism sirti (emitter) dan tashqariga 
chiqishi uchun jism chegarasidagi potensial toʻsiqni 

---

yengishi zarur; past tralarda bu toʻsiqni yenga olmaydi. 
Metall qizdirilganda elektronlarning kinetik energiyasi 
ortib, sirtdan oʻtib, sirt atrofida fazoviy zaryad hosil 
qiladi. 
Fazoviy 
zaryadning 
elektr 
maydoni 
Termoelektron emissiya jarayonini susaytiradi. Buning 
oldini olish uchun fazoviy zaryaddan maʼlum masofada 
elektrod (anod)ga musbat potensial berilib, fazoviy 
zaryad tortib olinadi, yaʼni termoelektron tok hosil 
qilinadi. Termoelektron tok emitter 
—
katod xossasiga, 
anod kuchlanishiga va traga bogʻliq. Termoelektron 
emissiya tokining maksimal toʻyinish qiymatining 
kuchlanishga bogʻlikligi
Chayld 
—
Lengmyur formulasi 
bilan ifodalanadi. Termoelektron emissiya koʻpgina 
elektrovakuum asboblar va ion asboblar ishlashining 
asosi hisoblanadi. Uni dastlab 1900
—
01 yillarda O.U. 
Richardson oʻrgangan. Richardson —
Deshman 
formulasi yarimoʻtkazgichli 
emitterlar uchun ham 
oʻrinli, 
ammo 
bunda 
Termoelektron 
emissiya 
hodisasining mohiyati metallarnikidan farq qiladi. 
Termoelektron emissiya katodlar ishlab chiqarish, 
elektrovakuum va gazrazryad qurilmalarning asosini 
tashkil etadi. 
Termion emissiyasining qo
nuniyatlarini o’rganish eng 
oddiy ikki elektrodli chiroq 
–
vakuumli diod yordamida 
amalga oshirilishi mumkin, bu ikkita elektrodni o’z ichiga 
olgan evakuatsiya qilingan balon: katod K va anod A. Eng 

---

oddiy holatda, katod ipdan yasalgan ipdir. O’tga 
chidamli metall (masalan, volfram), elektr toki bilan 
isitiladi. Anod ko’pincha katodni o’rab turgan metall 
silindr shaklida bo’ladi. Agar diod zanjirga kiritilgan 
bo’lsa, u holda katod qizdirilganda va anodga ijobiy 
kuchlanish qo’llanilganda (katodga nisbatan), d
iodning 
anod pallasida oqim paydo bo’ladi. Agar batareyaning 
polaritesi teskari bo’lsa, katod qanchalik kuchli 
qizdirilmasin, oqim to’xtaydi. Binobarin, katod manfiy 
zarrachalar 
–
elektronlar chiqaradi. 
Agar qizdirilgan katodning harorati doimiy bo’lsa va 
anod oqimining anod kuchlanishiga bog’liqligi –
oqim 
kuchlanish xarakteristikasi olib tashlansa, u chiziqli 
emasligi, ya’ni Om qonuni uchun bajarilmaganligi 
ma’lum bo’ladi. Vakuumli diod. Termionik oqimning 
kichik 
musbat 
qiymatlar 
mintaqasida 
anod 
kuchlani
shiga bog’liqligi uch soniya qonuni bilan 
tavsiflanadi (rus fizigi S.A.Boguslavskiy (1883-1923) va 
amerikalik fizigi I. Langmuir (1881) tomonidan 
o’rnatilgan. 
-1957)): , bu erda B 
–
elektrodlarning shakli 
va o’lchamiga, shuningdek ularning nisbiy holatiga 
bog’liq koeffitsient.
Anod kuchlanishining oshishi bilan oqim to’yinganlik 
oqimi deb ataladigan ma’lum bir maksimal qiymatga 
oshadi. Bu shuni anglatadiki, katodni tark etadigan 
deyarli barcha elektronlar anodga etib boradi, shuning 

---

uchun maydon kuchini yanada oshirish termion 
oqimining oshishiga olib kelishi mumkin emas. Shuning 
uchun 
to’yinganlik 
oqimining 
zichligi 
katod 
materialining emissiyasini tavsiflaydi. To’yingan oqim 
zichligi kvant statistikasi asosida nazariy jihatdan 
olingan Richardson 
–
Deshman formulasi bilan 
aniqlanadi: aftidan, sirt effektlari tufayli). Ish 
funktsiyasining pasayishi to’yingan oqim zichligining 
keskin oshishiga olib keladi. Shuning uchun oksidli 
katodlar ishlatiladi (masalan, ishqoriy tuproq metall 
oksidi bilan qoplangan nikel), ularning ish funktsiyasi 1-
1,5 eV. 
Ko’pgina vakuumli elektron qurilmalarning ishlashi 
termion emissiya fenomeniga asoslanadi. 

---

Document Outline

• MUSTAQIL ISHI
  • MUSTAQIL ISH MAVZULARI