Haqidagi fan

1.3. Bilish nazariyasida oʻlchashlarning oʻrni 
Bilish nazariyasi -
 falsafa boʻlimi boʻlib, u bilish qonuniyatlari va 
imkoniyatlari, 
bilimning obyektiv reallikka 
munosabatini oʻrganadi, bilish 
jarayonining bosqichlari va shakllarini, bilishning ishonchliligi va haqqoniyligi 
shartlari va mezonlarini tadqiq qiladi. Bilish nazariyasi hozirgi zamon fanida 
qoʻllaniladigan usullar (tajriba, modellashtirish, analiz va sintez va h.k.)ni 
umumlashtirib, uning falsafiy metodologik asosi sifatida namoyon boʻladi.
Bilish jarayonida tajriba va amaliyotning katta ahamiyati bor. Bu yerda 
amaliyot 
(praktika) 
keng 
ma’noda 
boʻlib, 
insonning 
jamiyatga 
ta’siri, tabiat hodisalarini oʻzgartirishi, yangi narsalar, jamiyatning yashashi uchun 
zaruriy shartsharoitlar yaratishi tushuniladi. Kishilarning tabiat qonunlari haqidagi 
bilimiga asoslangan amaliy faoliyatlari bilish taraqqiyotini, fan va texnika ravnaqini 
belgilaydi. Sezgi, tasavvur va tushunchalarimizning obyektivligini tekshirish bilish 
jarayonining eng muhim vazifasidir.
Bilimlarimizning haqiqiyligi amaliyot orqali tekshiriladi, tasdiqlanadi.
Atrof-muhit (dunyo) obyektlari (moddiy tizimlar, voqealar, jarayonlar va 
hodisalar) biz uchun 
bilish predmetlari
hisoblanadi. Bizni oʻrab turgan material 
dunyoni bilish (anglash)da tabiat qonuniyatlarini oʻrganish, tadqiq qilish, ularni 
oʻzaro bogʻliqligi, uzviyligini baholash, moddiy boyliklarni hisobga olish, 
mahsulotlarni sifatini aniqlash, kishilarning u yoki bu faoliyatini miqdoriy baholash 
muhim ahamiyatga ega. Albatta har qanday miqdoriy informatsiya oʻlchash 
yordamida olinadi (aniqlanadi). Shunday qilib, oʻlchashlar 
bilish jarayoni,
oʻlchash informatsiyasini olish amali esa 
bilish (anglash) amalidir
.
Ilmiy adabiyotlarda bilish nazariyasi GNOSEOLOGIYA deb ataladi (qadim 
grekchada γνοζίζ – 
bilim, bilish
va λογοζ – 
nutq, soʻz, ilm yoki fan
). Hamon 
oʻlchashlar bilish vositasi ekan, oʻlchashlar haqidagi fan – METROLOGIYA ( 
μετρον – 
oʻlchov 
va λογοζ – 
nutq, soʻz, ilm
yoki 
fan
) gnoseologiyaga oid qarash 

---

mumkin, metrologiyaning dastlabki tushunchalari esa