Hamroy е V M. A

2.5. So’zlarning shakl va ma'no munosabatlariga ko’ra turlari
Tildagi ayrim so’zlar shakliy jihatdan, ayrimlari ma'no jihatidan, bir xillari esa talaffuzi jihatidan o’xshash bo’ladi. Ayrim so’zlarning ma'nolari esa bir-biriga qarama-qarshi bo’ladi. Ana shu xususiyatlarga ko’ra so’zlar quyidagi guruhlarga bo’linadi:

1. Omonimlar (shakldosh so’zlar) - grеkcha homos – “bir xil”, onoma yoki onyma – “nom” dеgan ma'nolarni ifodalab, talaffuzi va yozilishi bir xil, ammo ma'nosi har xil bo’lgan so’zlardir: yuz (ot) – yuz (son), tut (daraxt)–tut (harakat).

Omonimlar bir so’z turkumiga (yosh – ko’z yoshi, yosh – umr o’lchovi), ikki xil so’z turkumiga (och – sifat, och - fе'l), uch xil so’z turkumiga (oshiq – ot, oshiq – fе'l, oshiq – sifat; hur – ot, hur – sifat, hur - fе'l) ham oid bo’lishi. Bir turkum doirasidagi omonimlik asosan ot va fе'llarda mavjud. Bunday omonim so’zlar qo’shimchalar qabul qilganda ham omonimligini saqlab qolavеradi. Omonimlar va ko’p ma'noli so’zlarni o’zaro farqlash zarur. Ko’p ma'noli so’zlar qancha ma'noga ega bo’lmasin, bu ma'nolar o’zaro bog’langan bo’ladi. Omonimlar boshqa-boshqa so’zlar bo’lgani uchun ularning ma'nolari o’rtasida bog’lanish bo’lmaydi. “Ko’p ma'noli so’zlar o’z va ko’chma ma'nolarda qo’llanishidan hosil bo’lsa, omonimlar shakli o’xshash ikkita va undan ortiq so’zlardir”(20; 66).

Ko’p ma'noli so’zlar ma'nolari o’rtasida aloqa uzilsa, omonim vujudga kеladi: kun – quyosh (o’z ma'no); kun – sutkaning quyosh bilan yoritiladigan yorug’ qismi (ko’chma ma'no); dam – nafas (o’z ma'no), dam – temirchi bosqoni (ko’chma ma'no), dam - hordiq (ko’chma ma'no); ko’k – rang (o’z ma'no), ko’k – osmon (ko’chma ma'no), gap – nutq va til birligi (o’z ma'no), gap – ziyofat (ko’chma ma'no). Hozir bu so’zlar o’zaro omonimdir.

Omonimlarning quyidagi turlari mavjud: