Hamitova Madinabonuning "umumiy fizika"

Nur yutilishining asosiy qonuni. Modda tomonidan nur yutilayotganda, bizni yutilayotgan nurning sifati emas, balki uning miqdoriy xususiyatlari ham qiziqtiradi. Atom , ion yoki molekula nur kvantini yutishi natijasida yuqori energetik holatga o‘tadi.
Agar intensivlikka ega bo’lgan monoxromatik nur oqimi biror eritmaning har xil qavatiga tushayotgan bo’lsa , unda uning bir qismi qaytadi (intensivligi ), bir qismi ( ) yutiladi, bir qismi ( ) esa qavatdan o’tib ketadi.Bundan

kelib chiqadi.
Odiiy ko’z bilan kuzatiladigan kalorimetriya va fotokalorimetriyada bir xil idishdagi eritmalar solishtirilgani uchun miqdorni hisobga olmasa ham bo’ladi.Unda

Shunday qilib, nur oqimi eritmadan o'tganda o‘z tezligining ma’lum qismini yo'qotadi. va nur o‘rtasidagi bog’lanishni Buger- Lamberg qonuni orqali ifodalash mumkin:

Bu yerda natural logarifm asosi; a — yutilish koeffitsiyenti; I — yutilish qavatining qalinligi. Eritmada rangli molekulalar qancha ko‘p bo‘lsa , ning qiymati shuncha katta bo’ladi. Eritmadan o‘tayotgan nur o ‘rtasining kamayishi “o’tkazuvchanlik koeffitsienti”(yoki o‘zgaruvchanlik) deyiladi va quyidagicha ifodalanadi.

ning teskari ishora bilan olingan logarifmi optik zichlik deyiladi va bilan belgilanadi:

Nur yutilayotgan eritma va uning optik zichligi o‘rtasidagi bog’lanishni Ber quyidagi tenglama orqali ifodalashni taklif etdi:

bu yerda, — proporsionallik koeffitsiyenti; С — erigan modda konsentratsiyasi. Ber qonuniga asosan, bir xil qalinlik qavatidagi eritmaning optik zichligi erigan modda konsentratsiyasiga to‘g‘ri proporsionaldir.
Buger-Lamberg-Ber ning umumiy qonuni nur yutilishining asosiy qonuni bo‘lib, quyidagi formula orqali ifodalanadi:

bu yerda, K — nur yutilish koeffitsiyenti, u erigan moddaning tabiatiga va uning fizik holatiga bog’liq bo’ladi. Agarda konsentratsiya С — 1 mol/1, /= 1 sm bo’lsa, unda K nur yutilishning molyar koeffitsiyenti deyiladi va bilan belgilanadi. Endi

formulaning ko‘rinishini
deb yozish mumkin. Nur yutilishining asosiy qonuniga rioya qilinganda eritmaning optik zichligi nur yutilish molyar koeffitsiyentiga, nur yutayotgan modda konsentratsiyasiga va nur o‘tayotgan eritma qavatining qalinligiga to‘g‘ri proporsional bo’ladi. Optik zichlikning konsentratsiyaga bog’liqligini grafik orqali ifodalansa, u to‘g‘ri chiziq ko‘rinishiga ega bo’ladi (5-rasm):

.