Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Senariylar metodi 
Senariylar  metodi  -  miqdoriy  va  sifat  yondashuvlari  o‘rtasidagi 
o‘zaro  ta’sirni  tashkil  etish  va  ko‘rib  chiqilgan  bashorat  qilish 
metodlarini  birlashtirish  uchin  yaxshi  vositadir.  Senariylar  metodi 
faktorlar o‘zgarishidan ta’sirlanuvchi bashorat qilinayotgan  voqealar 
rivojining  muqobil  variantlarini  oldindan  ko‘rishga  imkon  beradi. 
Senariylar  metodini  qo‘llashda  ekspert  (sifat)  va  tahliliy  metodlar 
ishlatiladi. Shuning uchun senariylar metodini prognozlashda tahliliy 
metodlarni  qo‘llashning  davomi  va  rivoji  deb  hisoblash  mumkin 
(nisbatan  yuqori  bosqichi).  Ma’lumki,  tasavvur  va  intuitsiya  turbu-
lentlik  muhiti  sharoitida  reallikni  sezishning  kuzatilgan  faktlarga 
asoslangan miqdoriy yondoshuvlarni to‘ldiradigan asosiy instirumen-
ti bo‘lishi mumkin. Boshqa tomondan, tushunarli, sifat metodi uchun 
anchagina  xavflar  xos  va  intuitsiya  imkoni  boricha  fakt  va  bilimlar 
yordamida  tekshirilishi  kerak.  Shunday  qilib, ikki  yondashuvlarning 
taqqosini  ta’minlash  kerak,  zotan,  ular  senariylar  metodida  ko‘zda 
tutilgan. 

---

 
 
84 
Senariy  quyidagi  tarzda  aniqlanishi  mumkin:  e’tiborga  molik 
asosiy  kalit  sababiy  omillar  namoyishi  va  dastlabki  so‘rovga  ta’sur 
qilishi  mumkin  bo‘lgan  bu  omillarning  aniqlanish  usullari.  Amalda 
prognozlashning  senariy  metodi  hodisalar  rivojining  alternativ 
yo‘llarini  aniqlash  va  har  bir  oqibatning  realizatsiyasi  imkoniyatini 
aniqlashdan iborat bo‘ladi. 
Senariyni ishlab chiqish quyidagi algoritm asosida olib boriladi: 
1.
 
O‘tmishdagi  voqealar  evolyutsiyasini  o‘rganish  va 
voqealar rivoji qonuniyatlarini topish. 
2.
 
Prognoz  obyektiga  ta’sir  qiluvchi  omillarni  aniqlash  (sifat 
tahlili  orqali).  Prognoz  obyekti  va  prognoz  fonining  umumiy  o‘zaro 
aloqadorligini aks ettiradigan konseptual prognoz modelini yaratish. 
3.
 
Ushbu  obyekt  va  omillar  o‘rtasidagi  aloqa  zichgili  va  shaklini 
aniqlash  (korrelyatsion-regressiv  tahlil  orqali).  Prognoz  modelini  aniq-
lashtirish. (Prognozlash obyektining o‘zgarishi jarayonini miqdor va si-
fat  jihatdan  tasvirlash  (ta’riflash)  omillar  o‘zgarishiga  (qaysi  yo‘na-
lishda, qanday templar bilan, qanchalik o‘zgaryapti) bog‘liq ravishda. 
4.
 
Omillar o‘zgarishining muqobil variantlarini (o‘zgarish ehti-
molligini  aniqlash  bilan  birga)  va  unga  muvofiq  prognoz  obyekti 
o‘zgarishini ko‘rib chiqish. 
5.
 
Voqealar rivojining turli senariylarini kompleks tavsiflash (op-
timistik, pessimistik, ko‘proq ishonarli va kamroq ishonarli). Senariylar 
metodi  murakkab  va  ko‘p  omilli  voqealarni  (masalan,  raqobatchilar 
harakatini prognozlash) o‘rganishdagi prognozlashning amaldagi yago-
na metodi (agar sifat metodini hisobga olmasa) hisoblanadi.