Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

iqtisodiy,  siyosiy,  harbiy-strategik
  va  boshqa  tizimlar.  Tadqiqot 
obyekti  maqsadiga  ko‘ra  tahlil  obyekti  sifatida  xalqaro  tizimning 
quyidagi  tiplari  qo‘llanishi  mumkin: 
barqaror  va  beqaror
  (yoki 
S.Xoffmanga ko‘ra, inqilobiy), 
nizoli va kooperativ, ochiq
 va 
yopiq
 
xalqaro tizimlar
. 
Shu bilan birga, deyarli xalqaro tizimning har qanday tipologiyasida 
siyosiy realizm nazariyasining g‘oyalari sezilarli iz qoldirgani, ularning 
ajratilishida,  qanday  tashqi  mezonlarga  asoslanishiga  qaramay,  buyuk 
derjavalar yoki oliy derjavalar sonini aniqlash, hokimiyatni taqsimlash, 
davlatlararo konfliktlar va b. yotadi. F.Brayar va M.R. Jalili asariga qay-
tamiz.  Uning  mualliflari  siyosiy  realizm  g‘oyalariga  qo‘shilishsa  ham 
ko‘proq  Fransuz  tarixiy-sotsiologik  maktabiga  taalluqlidirlar.  Asosiy 

---

 
 
66 
determinantlar  sifatida,  ular  tanlangan  xalqaro  tizimning  o‘zgarishi  va 
funksiyalashishini  ajratishadi,  va  aynan  zikr  etilgan  mezonlarni  ko‘rib 
chiqishadi. Xususan, Janubiy Sharqiy, Osiyoning submintaqaviy kichik 
tizim  sifatida  rivojlanishi  mintaqaviy  kvazi-yuqori  derjava  Yaponiya 
(iqtisodiy nuqtai nazaridan) va Xitoy (demografik salohiyat nuqtai naz-
aridan)ga  bog‘liq.  Janubiy  Osiyo  submintaqasida  xalqaro  tizim  shubx-
asiz Hindiston va bu mintaqaning boshqa qutiblari-Pokiston bilan raqo-
bati orqali belgilanadi. 
Aynan siyosiy realizm ikki qutbli,