Halqaro munosabatlarning metod ologik aspektlari

Bu strategik tahlilning tizimli yondashuvi bo‘lgan muammo-
viy maqsad yondashuvi hisoblanadi
. 
Kompleks  yondashuv
  davlatlar  va  ularning  bloklari  tashqi 
siyosatini mavjud da’vatlar va tahdidlar tizimidagi maqbul, dinamik va 
o‘zgaruvchan voqealar sifatida yaxlit tushunishni o‘rganishga yo‘nalti-
rilgan. Strategik tahlilning vazifalari maqsadga muvofiq va o‘zaro bog‘-
langan, boshqacha aytganda, barcha tahliliy metodlarni tizimli qo‘llash 
orqali hal etiladi. 
Davlat tashqi siyosatini o’rganishda qo’llaniladigan  
tizimli tahlil metodi 
Tizimli tahlil metodini uning davlat tashqi siyosatini o‘rganishida 
qo‘llanadigan  statik  (o‘zgarmas)  va  dinamik  o‘lchovlarida  ko‘rib 
chiqamiz. 
Statik  o‘lchov  “determinant”,  “omillar”  va  “o‘  zgaruvchan”lar 
tahlilini qamrab oladi. 
R.  Aronning  davomchisi,  R.  Bosk,  “Dunyo  sosiologiasi”  degan 
ishida davlat potentsialini (salohiyati) o’z maqsadlariga erishish uchun 
q’ollaniladigan resurslar majmui deb ko’rsatadi. Davlat salohiyati ikki 
–  jismoniy  va  ruhiy  omildan  iborat  zaxiralar  majmui  sifatida 
izohlanadi: Fizik (jismoniy) omil quyidagi elementlardan iborat: 
1.1. Hudud (geografik holat, uning afzalliklari va ustunliklari). 
1.2. Aholi (demografik qudrat). 
1.3. Iqtisodiyotning ko‘rinishlari: a) iqtisodiy resurslar; b) sanoat 
va qishloq ho‘jaligi salohiyati; c) harbiy qudrat. 

---

 
 
172 
O‘z  navbatida  ma’naviy  (ruhiy  yoki  ijtimoiy)  omillarga 
quyidagilar kiradi: 
2.1. Siyosiy rejim tipi va uning mafkurasi. 
2.2. Aholining umumiy va texnik ma’lumoti darajasi. 
2.3. “Milliy axloq”, jamiyatning ahloqiy tonusi. 
2.4. Xalqaro tizimdagi strategik holat (masalan, hamjamiyat, itti-
foq va boshqalar doirasida). 
Ko‘rsatilgan omillar davlat tashqi siyosatiga ta’sir ko‘rsatuvchi mus-
taqil  o‘zgaruvchanlar  majmuini  tashkil  etadi,  ularni  o‘rganish  orqali 
o‘zgaruvchanlarning  o‘rganishini bashorat  qilish  mumkin.  Ushbu  kon-
sepsiya grafik shaklda quyidagi sxemada namoyon bo‘ladi: