Халкаро шартномалар хукуки

90 
 
Parafirlash  (initialing  -  ingliz  tilidan  olingan  bo’lib,  initsial,  ilk, 
boshlang’ich  degan  ma’nolarni  anglatadi)  –  oldindan  homaki  imzolash, 
uning yordamida shartnoma matnning to’g’ri, ishonchliligi aniqlanadi. Bu 
jarayon  vakillari  tomonidan  matnning  har  bir  betiga  o’z  ismining  bosh 
harflarini  yoki  belgilarini  qo’yish  bilan  amalga  oshiriladi.  Matn  so’ngida 
imzo bo’lishi kerak bo’lgan joyga belgi qo’yilmaydi.  Bunday tartib to’liq 
imzolash emasligiga shubhalar qolmasligi uchun qo’llaniladi. 
Oldindan imzolashdan so’ng tayinlangan vakillar kelishilgan matnga 
faqat  ular  nomidan  ish  olib  borayotgan  hukumat  qarori  bilan  tuzatishlar 
kiritishi mumkin. Shunga qaramay oldindan imzolangan shartnomada ham 
yaqqol  xatolik  bo’lishi  yoki  undagi  bir  so’z  o’rniga  boshqasini 
almashtirishi zarurati tug’ilgan holatlar ham bo’ladi. Bu holatda tuzatishlar 
o’z initsiallarini qo’yadigan vakillar tomonidan kiritiladi. 
Parafirlash  faqat  matnning  autentifikatsiyasini  amalga  oshirish 
vositasi hisoblanib, bu aktini ro’yobga chiqarishda yuridik majburiyatlarga 
ega emas. Parafirlangan shartnomani imzolashdan alohida bir davlat bosh 
tortgan holatlarda shartnoma imzolanmasligiga olib kelgan.  
Masalan,  1988  yil  iyunda  33  ta  davlat  Antarktika  mineral  manbai 
(resurslaridan)dan  foydalanish  faoliyatini  boshqarish  to’g’risidagi  Konvensiyani 
parafirlashdi. 1989 yil iyulda Fransiya va Avstraliya hukumati Konvensiyada ishtirok 
etmasliklarini  e’lon  qilishdi.  Garchi,  Konvensiya  rasmiy  qabul  qilinishiga  tayyor 
bo’lsa  ham,  bu  ikki  davlatning  rad  etishi  Konvensiyaning  imzolanmasligiga  olib 
keldi. 
Bir tomonning sababsiz shartnomani qabul qilishni cho’zishi boshqa 
bir  tomonning  parafirlangan  shartnomadan  voz  kechishiga  asos  bo’la 
oladi. 
1989 yil martda Hindiston hukumati Savdo sotiq va tranzit to’g’risidagi Nepal 
bilan  tuzgan  shartnomasi,  1988  yil  sentyabrda  parafirlangan  va  vaqtinchalik  joriy 
etilgan  kelishuv.  Nepal  uni  qabul  qilishi  uchun  zaruriy  qadamlarni  tashlamaganligi 
tufayli o’z faoliyatini to’xtashini e’lon qildi.  
Parafirlash nafaqat hujjat matniga, balki kelishuvga kelingan holatda 
uning har bir mazmuniga nisbatan ham qo’llanishi mumkin. Bu yo’l bilan 
matnni  yakuniy  tayor  holatga  keltirish  va  hujjat  matnini  qayta  ko’rib 
chiqishga chek qo’yishga erishilishini nazarda tutadi. 
Shartnomani  parafirlash  uni  imzolanishini  inkor  etmaydi.  Faqatgina 
ayrim  hollarda  amaliyotda  shartnomani  parafirlashning  o’zi  uning 
imzolanish jarayonini amalga oshirilmasdan qo’llangan hollar kuzatilgan.