Халкаро шартномалар хукуки

responsibility  
liability 
Yakuniy aktlar – xalqaro majlis, yig’ilish natijalarini aks ettiruvchi 
diplomatik hujjat. 

---

70 
 
Ko’ptomonlama  shartnomalarda  bir  necha  tillarda  tuziladi.  BMT 
tashabbusi  bilan  qabul  qilinadigan  universal  konvensiyalar  6  ta  rasmiy 
tilda – ingliz, arab, ispan, xitoy, rus va fransuz tillarida tuziladi. 
Matnlarning  autentliligi  ularning  shartnoma  tarkibini  teng  ravishda 
aks  ettirishini  bildiradi.  Shuning  uchun  Vena  Konvensiyasiga  muvofiq, 
nomutanosiblik  holatida  “shartnoma  ob’ekti  va  maqsadini  hisobga  olgan 
holda, bu matnlar eng qulay kelisha oladigan ma’no e’tiborga olinadi” (4-
band, 33-modda). 
Har  xil  tilli  matnlar  bilan  bog’liq  barcha  qiyinchiliklarga  qaramay, 
xalqaro  huquqshunoslikning  doimiyligi  xalqaro  huquqning  umume’tirof 
etilgan  tushuncha  va  normalaridan  iborat  yagona  tilni  shakllanishi 
jarayonini uyg’otib turadi. Bu jarayon nafaqat xalqaro huquq uchun balki 
tobora  xalqaro  huquq  bilan  o’zaro  faol  harakat  olib  borayotgan  ichki 
huquq uchun ham katta ahamiyatga ega. 
Vena 
konvensiyalarida 
mazkur 
masalaga 
alohida 
modda 
bag’ishlangan  bo’lib,  bu  vazifa  nafaqat  murakkabligi  bilan,  balki  amaliy 
ahamiyatga  ham  egaligi  bilan  ajralib  turadi.  Turli  tildagi  matnlar  bilan 
bog’liq  bo’lgan  muammolar  nafaqat  xalqaro  huquq  amaliyotida,  balki 
davlatlaring  ichki  huquqi  amaliyotida  ham  doimiy  ravishda  yuzaga  kelib 
turadi.  
“Rasmiy matn” deganda aynan “rasmiy tarjima” atamasini tushunish 
maqsadga 
muvofiq. 
Bu 
tushunchalar 
autentliligi 
belgilangan 
shartnomalarning  boshqa  tillarga  tarjima  qilinganligini  anglatadi.  Bunday 
tarjimalarni Vena konvensiyalariga muvofiq davlatlar, xalqaro tashkilotlar 
yoki  depozitariylar  amalga  oshirishi  mumkin. 
(1969  yildagi  Vena 
Konvensiyasining 77-moddasi).  
Masalan,  1949  yilda  tuzilgan  Urush  qurbonlarini  himoya  qilish  to’g’risidagi 
Jeneva Konvensiyasida: “Mazkur konvensiya ingliz va fransuz tillarida tuzilgan. Har 
ikkala matnlar ham bir-biriga autent hisoblanadi. Shvetsariya Federal Kengashi rus 
va ispan tillaridagi rasmiy tarjimalarni ta’minlab beradi…” deb bayon etilgan. 
Ishtirokchi  davlatlarning  o’z  tillariga  qilgan  tarjimalari  ham  rasmiy 
matn deb nomlanishi mumkin. Rasmiy matnning maqomi davlatning ichki 
va  tashqi  siyosatini  tartibga  soladi.  Istisnoli  holatlar  shartnoma  matnining 
asli  va  uning  tarjimasi  o’rtasida  farqlar  yuzaga  kelgan  taqdirda  qayd 
etiladi. Davlat rasmiy  matnni ratifikatsiya qiladi va bu matn uning barcha 
idoralar  uchun  majburiy  hisoblanadi.  Bu  holat  asl  matnni  inkor  etishni 
anglatmaydi. 
Xulosa  sifatida  aytish  joizki,  umumiy  “yuridik  til”ni  topish  orqali 
xalqaro-huquqiy  terminalogiyani  bir  xilda  tushunish  muammosi,  xalqaro 

---

71 
 
huquqning funksiyalanishi kabi davlatning ichki huquq va qonunlari  bilan 
o’zaro  harakatlanishida  ham  tobora  katta  ahamiyat  kasb  etib  bormoqda. 
Sekin-astalik  bilan  huquqiy  tizimlarning  boyib  borishi  va  bir-biriga 
yaqinlashishi 
kuzatilmoqda. 
Xalqaro 
amaliyotda 
atamalardan 
foydalanishda  tendensiya  mavjud.  Bu  ortiqcha  sayi-harakatlarni  yuzaga 
kelishi mumkin bo’lgan turlicha talqin qilishlarni kamaytiradi. Bu yo’ldagi 
barcha qiyinchiliklarga qaramay sezilarli natijalarga erishildi.