Halimova Dildora Hamidovnaning C# dasturlash tilida sinflar ierarxiyasini tashkil etish

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM


VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI

Fizika-matematika fakulteti

“Axborot texnologiyalari” kafedrasi

Halimova Dildora Hamidovnaning


«C# dasturlash tilida sinflar ierarxiyasini tashkil etish


bo’yicha uslubiy qo’llanma» mavzusida
“Amaliy matematika va informatika” ta’lim yo’nalishi bo’yicha bakalavr darajasini olish uchun


BITIRUV MALAKAVIY ISHI

“Ish ko’rildi va himoyaga ruxsat berildi”

Ilmiy rahbar_____ dots.I.O.Jalolov

“_______” __________________ 2015 y.

Kafedra mudiri

________dots. T.B.Boltayev


Taqrizchi ________kat. o’qituvchi R.B.Sariyev

«______» __________________2015 y.

“_______” _________________2015 y

«Himoya qilishga ruxsat berildi»

Fakultet dekani prof. Sh.M. Mirzayev

“______” ______ 2015 y.
Buxoro – 2015

1

2
Mundarija

Kirish 4

I. C# dasturlash tili. 10

1.1. C# dasturlash tilida tiplar, o’zgaruvchilar va asosiy operatorlar. 10

1.2. C# dasturlash tillida boshqarish operatorlari. 20

1.1.3 Satr va fayl ustida amallar 34

II. C# dasturlash tilida sinflar ierarxiyasi. 51

2.1. C# dasturlash tilida sinf va uning tuzilmasi 50

2.2. Sinf osti va sinf usti munosabatlari 59

2.3. Abstrakt sinflar. Polimorfizm 62

XOTIMA 71

ADABIYOTLAR 72

3


Kirish
Bugungi shiddatli davrda chinakam ma’naviyatli va

marifatli odamgina inson qadrini bilishi, o’z milliy qadriyatlarini milliy o’zligini anglashi, erkin va ozod jamiyatda yashashi, mustaqil davlatimizning jahon hamjamiyatida o’ziga munosib o’rin egallashi uchun fidoiylik bilan kurasha olishi mumkin.

I.A.Karimov

Vatanimizning kelajagi xalqimizning ertangi kuni, mamlakatimizning jahon

hamjamiyatidagi obro’-e’tibori avvalambor farzandlarimizning unib-o’sib,

ulg’ayib, qanday inson bo’lib hayotga kirib borishiga bog’liqdir. Biz bunday o’tkir

haqiqatni hech qachon unutmasligimiz kerak[1].

50. 
    asr o’rtalariga kelib tezkor mashina mexanizmlaridan foydalana boshlandi. Murakkab texnika va texnologiyalar o’ylab topildi. Ko’pgina masalalarni hal qilish
    

jarayonida axborot hajmi behisob bir majmuaga aylandi, hamda bu axborotlarni yig’ish va uzatish vositalarini yaratish, ularni vaqtida qayta ishlab, boshqarish uchun zarur bo’lgan choralarni belgilab chiqish kerak bo’ladi. Ko’pchilik vazifalarni bajarishda boshqarish jarayonini takomillashtirish, axborot tizimini joriy etish, mutaxasislarni kompyuterda ishlashga o`rgatish muhim ahamiyatga ega.

Hozirgi kunda kompyuter texnologiyalari kirib bormagan soha deyarli uchramaydi. Kompyuter texnologiyalardan nafaqat hisoblash ishlarini olib borish uchun balki, hayotga tadbiq qilinadigan dasturiy tizimlar, rasm va video tasmalarni qayta ishlovchi, katta hajmli ma’lumotlarni o’zida saqlovchi dasturlar yaratish, elektron tijorat uchun ham foydalaniladi. So’nggi yillarda kompyuter va uning dasturiy ta’minotiga bo’lgan talab va qiziqishlar ortib bormoqda. Bu esa o’z navbatida dasturchidan katta izlanish va mahoratni talab qiladi.

4
Respublikamiz mustaqillikka erishgach, ta’lim tizimida tub o’zgarishlar sodir bo’ldi. Jamiyat taraqqiyotini yoshlar hayotida ishlab chiqarish milliy hamda umuminsoniy munosabatlarda zamonaviy qarash imkonyatlari kengaydi. Yoshlar ta’lim tarbiyasi bilan mashg’ul bo’ladigan ijtimoiy institutlar son va sifat jihatdan o’sdi. Davlat standartlari tanlanib, pedagogik amalyotda tadbiq etila boshlandi. Mustaqillik yillarida axborot texnologiyalari sohasida juda katta o’zgarishlar yuz bermoqda, shu bilan bir qator bu yoshlarga keng imkoniyatlar yaratilmoqda. Ijtimoiy hayotning barcha sohalarida axbarot texnologiyalari har yerda jadallik bilan kirib kelmoqda va bilimlarni oshishi jamiyat a’zolarini o’z ustlarida ko’proq ishlashga yangi-yangi o’zgarishlar bilan undashga olib kelmoqda.

Respublikamizda jamiyatimizni axbarotlashtirish maqsadida bir qancha qaror va qonunlar qabul qilindi. Masalan, 1993-yil 7-may va 2003-yil 11-dekabrdagi “Axbarotlashtirish to’g’risida”gi qonun,2002-yil 30-maydagi “Kompyuterlashtirish va axbarot komunikatsiya texnologiyalarini qo’llashni yanada rivojlantirish” haqidagi qaror, 2003-yil 11-dekabrdagi “Elektron raqamli imzo haqida”gi qonun va 2004-yil 29-apreldagi “Elektron hujjat yuritish” haqidagi qonun, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Mobil aloqa milliy operatori faoliyatini tashkiletish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori 12.02.2014 y, O‘zbekistonRespublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirishva telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo‘mitasining yangilangan tuzilmasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori 30.10.2013 y, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasi telekommunikatsiyalar tarmoqlarini boshqarish tizimini takomillashtirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori ,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Milliy axborot-kommunikatsiya tizimlarining kompyuter xavfsizligini ta’minlash borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarori ,O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Axborot texnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish to‘g‘risida”gi qarori, O‘zbekiston Respublikasi

5
Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining jamoat ta’lim axborot tarmog‘ini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot-kommunikatsiya

texnologiyalarini joriy etish to‘g‘risida”gi farmoni fikrimiz dalilidir[2].

Mustаqil rеspublikаmizdа yuz bеrаyotgаn siyosiy, iqtisоdiy, ilmiy-tехnikаviy vа mаdаniy o’zgаrishlаr Оliy tа’lim tizimidа hаm o’z аksini tоpmоqdа.

Yurtboshimiz I.A.Karimovning Oliy Majlisida so’zlagan nutqida axborot texnologiyalari va kompyuterlarni jamiyat hayotiga, kishilarning turmush tarziga, maktab va oliy o’quv yurtlariga jadallik bilan olib kirish g’oyasi ilgari surilgan edi. Prezidentimiz tashabbusi bilan yurtimizda “kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish”, shuningdek, “Internetning xalqaro axborot tizimlariga keng kirib borishini ta’minlash” dasturini ishlab chiqishni tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risidagi qarorlari qabul qilindi. 2002-yil 30-mayda

O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Kompyuterlashtirishni yanada rivojlantirish va axborot- kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish to’g’risida”gi farmoni va uning ijrosini amalga oshirish yuzasidan va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari sohasida strategik ustuvorlikni amalga oshirishga doir amaliy chora-tadbirlarni ta’minlash maqsadida Vazirlar Mahkamasining

2002-yil 6-iyundagi “2002-2010 yillarda kompyuterlashtirish axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish dasturi ” to’g’risidagi qarori e’lon

qilindi.

2005 yil 2-iyunda O’zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining “Axborot tеxnologiyalari sohasida kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish to’g’risida”gi qarori qabul qilindi. Bu qarorlarning davomi sifatida O’zbekiston Respublikasi “Axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to’g’risida” qonuni 2012-yil 12-dekabrda qabul qilindi. Ushbu qonun 16 moddadan tashkil topgan bo’lib, unda ushbu qonunning asosiy vazifalari, axborot erkinligi prinsiplari va kafolatlari to'g'risidagi qonun hujjatlari, axborot erkinligining asosiy prinsiplari

axborotning ochiqligi va oshkoraligi, axborotni olish tartibi, shaxsning,

jamiyatning, davlatning axborot borasidagi xavfsizligi, shu kabi bir qator

6
moddalarni o’z ichiga olgan. Inson uchun axborotlarni to’plashda uning barcha sezgi organlari xizmat qilsa, uzoq masofadagi axborotlarni to’plash uchun bu esa yetarli emas, buning uchun maxsus texnik vositalar talab qilinadi. Bugungi kunda ya’ni axborot asri bo’lmish XXI asrda O’zbekiston Respublikasining butun dunyo orasida o’z mavqei, obro’-e’tiborga ega ekanligi quvonarli holdir.

Bu borada prеzidеntimiz I.A. Karimov ta'kidlaganlaridеk: “Bugungi kunda milliy