Halimova dilbar ibodullayevnaning ish tajribasidan

 
 
 
 
 
 

---

BUYUK SHARQ MUTAFAKKIRLARINING ILMIY MEROSI 
–
BUTUN INSONIYATNING MA’NAVIY MULKI 
Madaniy rivojlanishda milliy ma
’naviy boylikni boshqa xalqlar, 
mamlakatlar madaniyati yutuqla
ridan bahramand bo‘lish, madaniy 
aloqal
arni kuchaytirish, milliy qobig‘ida o‘ralib, umumiy xalqaro aloqalar 
tizmasidan chetda ajralib qolmaslik, milliy madaniyatning umumjahon 
madaniyat yutuqlari bilan doimo boyib borishida nihoyatda katta rol 
o‘ynaydi. Bu, ayniqsa, hozirda jahon mamlakatlarining umumiylik, 
hamjihatlikka intilishi ortib borayotgan bir sharoitda muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
Duyoning qator xalqlarida bo‘lgani singari, o‘zbek xalqining ham 
uzoq o‘tmishdan saqlanib kelayotgan boy tarixiy madaniyati bor. Bular 
xalqimizning an’ana va marosimlari, urf-odatlari, udumlari bo‘lib, 
kundalik hayotda 
o’z aksini topadi. Afsuski, sho‘rolar davrida milliy 
madaniyatimiz, o‘tmish tariximizga boshqacha nazar bilan qarab 
keldik, uni mensimaslik, hatto bilib bilmay kamsitish hollariga
yo‘l 
qo
‘yildi. Taassuflar bo‘lsinki, sobiq tuzum davridagi buyuk 
allomalarimizga nisbatan bo‘lgan adolatsizliklar va nohaqliklar tufayli 
ular o‘z maqomlariga yarasha qadr-qimmat ko‘rmay, asarlari ham 
munosib bahosini topmagan edi. Binobarin, xalqimiz, keng jamoatchilik 
u zotlarning olamshumul ahamiyatga molik boy va qimmatli merosidan 
bebahra bo‘lib keldilar. Har qanday davr va har qanday jamiyatda ham 
olim-u ulamolar, mutafakkir-
u donishmandlarning o‘rni beqiyos bo‘lgan. 
El-u 
yurt o‘zining shunday aziz va yetuk farzandlari bilan haqli ravishda 
faxrlangan, 
ko‘ngli tog‘day ko‘tarilib, g‘ururu iftixorga to‘lgan. 
Jannatmakon yurtimiz 
– O‘zbekiston zaminidan azal-azaldan 
o‘zlarining ilmiy-ma’naviy, ma’rifiy-falsafiy meroslari bilan jumlayi 
jahonga tanilgan ko‘plab buyuk allomalar va mutafakkirlar yetishib 
chiqib, samarali faoliyat ko‘rsatganlar. Ular aql-zakovati, tafakkur 
dunyosi va yuksak ilmiy salohiyatining m
ahsuli bo‘lgan bebaho asarlari 
va buyuk kashfiyotlari ming yillar osha nafaqat bizning diyorimiz, balki 
j
ahon ahlining qudratli ma’naviy mulki sifatida ham ardoqlanadi. 
Yurtboshimiz Shavkat Mirziyoyev 
aytganlaridek:“Tarixga nazar 
solsak, Buyuk ipak yo‘lining chorrahasida joylashgan ona zaminimiz 
azaldan yuksak sivilizatsiya va mada
niyat o‘choqlaridan biri bo’lganini 
ko‘ramiz. Xalqimizning boy ilmiy-madaniy merosi, toshga muhrlangan 
qadimiy yozuvlar, beb
aho me’moriy obidalar, nodir qo‘lyozmalar, turli 
osori atiqalar davlatchilik tariximizning uch ming yillik teran ildizlaridan 
dalolat beradi. 

---

Men 
yuqorida 
Aristotelning 
fikrlarini 
bejiz 
eslamadim. 
Hammangizga yaxshi ma’lum, antik davrda Yunonistonda yongan ilm 
mash’alasi IX–XII asrlarda Markaziy Osiyo hududida qayta porladi. Bu 
davrda yurtimiz hududida birinchi Renessans yuzaga keldi va u butun 
dunyo tan oladigan mashhur daholarni etishtirib berdi. Xususan, 
Muhammad Xorazmiy, Ahmad Farg’oniy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali 
ibn Sino, Mahmud Zamahshariy singari o’nlab buyuk allomalarimizning 
jahonshumul ilmiy-ijodiy kashfiyotlari umumbashariyat taraqqiyoti 
rivojiga beqiyos ta’sir ko‘rsatdi. 
“Islom madaniyatining oltin asri” deb e’tirof etiladigan bu davrda 
ona zaminimizdan yetishib chiqqan Imom Buxoriy, Imom Termiziy, 
Imom 
Moturidiy, Burhoniddin Marg‘inoniy, Abul Mu’in Nasafiy kabi ulug‘ 
ulamolar butun musulmon olamining faxr-
u iftixori va cheksiz g‘ururi 
hisoblanadi. 
O‘n beshinchi asrda Sohibqiron Amir Temur bobomiz asos solgan 
va uning munosib avlodlari davom ettirgan muhtasham saltanat, 
yurtimizda ikkinchi Uyg‘onish, ya’ni ikkinchi Renessans davrini boshlab 
berdi. Bu davrda Qozizoda Rumiy, Mirzo Ul
ug‘bek, G‘iyosiddin Koshiy, 
Ali Qushchi singari benazir olimlar, Lutfiy, Sakkokiy, Hofiz Xorazmiy, 
Abdurahmon Jomiy, Alisher Navoiy, Bobur Mirzo kabi mumtoz shoir va 
mutafakkirlar maydonga chiqdi. Sharafiddin Ali Yazdiy, Mirxond, 
Xondamir kabi tarixchilar, Mahmud Muzahhib, Kamoliddin Behzod 
singari musavvirlar, ko‘plab xattot va sozandalar, musiqashunos va 
me’morlarning shuhrati dunyoga yoyildi. 
Donishmand xalqimiz har ikki Renessans davrida jahonning eng 
ilg‘or, taraqqiy etgan xalqlari qatorida bo‘lgani barchamizga ulkan g‘urur 
va iftixor bag‘ishlaydi. 
Bir o‘ylab ko‘raylik, ajdodlarimiz bunday yuksak cho‘qqilarga 
qanday erishganlar? Ular, eng avvalo, j
aholatga qarshi ma’rifat 
bayrog‘ini baland ko‘tarib, o‘z aql-zakovati va salohiyatini bashariyat 
yaratgan 
ilm-fan 
yutuqlari
ni chuqur o‘rganish va boyitishga 
bag‘ishlaganlar. 
Tan olish kerakki, bi
z ana shunday bebaho merosga ko‘pincha 
faqat tarixiy yodgor
likka qaraganday munosabatda bo‘lib kelmoqdamiz. 
Bunday tengsiz boylikni amaliy hayotimizga tatbiq etishda beparvolik va 
e’tiborsizlikka yo‘l qo‘ymoqdamiz. Vaholanki, bunday noyob meros 
kamdan-kam xalqlarga nasib etgan. Birgina Fanlar akademiyasining 
Sharqshunoslik instituti fondlarida saqlanayotgan 100 mingdan ortiq 

---

nodir qo‘lyozmalarga dunyo ahli havas qiladi. Biz bu haqiqatni har 
tomonlama teran anglashimiz zarur.”
4
Imom Ismoil al-Buxoriy, Ahmad al-
Farg‘oniy, Ibn Sino, Abu Rayhon 
Beruniy, Amur Temur, Alisher Navoiy, shoh Bobur kabi buyuk 
daholarimiz 
borligidan 
faxr 
va 
ift
ixor tuyg‘ulari jo‘sh uradi. 
Madaniyatimiz, tariximiz bi
zning eng katta ko‘z qorachig‘idan 
asraydigan boyligimizdir. Ular hech 
qachon eskirmaydi, inqirozga yo‘l 
tutmaydi, yaroqsiz holga kelmaydi. Ular odamni, jamiyatni yashartirib 
turadigan bebaho ne’matdir.
O‘rta Osiyo tarixida siyosiy aql-idrok bilan ma’naviy jasoratni, foniy 
dunyoqaras
h bilan qomusiy bilimdonlikni o‘zida mujassam etgan buyuk 
arbobl
ar ko‘p bo‘lgan. Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Xo‘ja Bahouddin 
Naqshband, Xo‘ja Ahmad Yassaviy, Al- Xorazmiy, Beruniy, Ibn Sino, 
Amir Temur, Mirzo Ulug‘bek, Zahiriddin Bobur
 
va boshqa ko‘plab buyuk 
ajdodarimiz milliy madaniyatimizni rivojlantirishga ulkan 
hissa qo‘shdilar, 
xalqimizning milliy iftixori bo‘lib qoldilar. Ularning nomlari, jahon 
sivilizatsiya taraqqiyotiga qo‘shgan buyuk hissalari hozirgi kunda butun 
dunyoga ma'lum. 
H
ar bir inson mana shu ma’naviy boylikni egallab borgani sari, 
komillik darajas
iga ko‘tarila boradi. Chunki, ma’naviyat ruhni poklaydi. 
Qalbni go‘zallikka, ulug‘likka yo'naltiradi. Inson qarashini yuksaltirish
komillik sari yetaklaydi. Inson qarashini yuksaltirib, komillik sari 
yetaklaydi. 
Shun
day 
ekan, 
biz 
yoshlarimizni 
ma’naviy 
qadriyatlarimizga, buyuk daholarimizga hurmatda tarbiyalashimiz 
darkor. Mustaqilligimizning dastlabki yillari
dan e’tiboran bu buyuk zotlar 
o‘z yurti, o‘z xalqi bag‘riga qaytib, ilm-fan rivojidagi yuksak maqomlariga 
yuk
sak ehtirom ko‘rsatilib, ular qoldirgan boy madaniy va ma’naviy 
merosni o‘rganish, hayoti va faoliyatini chuqur tadqiq etish, undan 
xalqimizni bahramand etish, ajdodlarimizning insoniyat sivilizatsiyasi 
rivojiga qo‘shgan hissasini butun dunyoda keng targ‘ib etishga katta 
e’tibor qaratildi. Istiqlol yillarida xalqimizning ko‘plab buyuk farzandlari 
nomlari bilan bog‘liq qadamjolar obod etildi, yangi yodgorlik majmualari 
qad rostladi. Yosh avlodni ajdodlarga munosib vorislar sifatida 
4
Mirziyoyev Sh.M. “O‘qituvchi va murabbiylar – yangi O‘zbekistonni barpo etishda katta kuch, tayanch va 
suyanchimizdir” O‘qituvchi va murabbiylar kuniga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi nutqi, 2020-yil
30-sentabr. 

---

tarbiyalash borasida ulkan ishlar amalga oshirildi, bu xayrli ish davom 
etmoqda. 
Tarixiy tajriba, an’analarining meros bo‘lib o‘tishi - bularning 
barchasi yangidan yangi avlodlarga tarbiyalaydigan qadriyatlarga 
aylanib qolmog
‘i lozim. Bizning madaniyatimiz butun insoniyatni o‘ziga 
rom etib kelayotgan markaz bo‘lib qolganligi tasodif emas. Samarqand, 
Bu
xoro, Xiva faqat olimlar va san’at ixlosmandlari uchungina emas, 
balki tarix va tarixiy qadriyatlar bilan qiziquvchi barcha kishilar uchun 
ziyoratgohga aylangan. 
Hozirda yoshlarda must
aqillik ma’naviyatini tarbiyalash barcha 
tarixiy-madaniy boyliklarning asosiy tomonlarini o
‘rganish, milliy 
madaniyatimiz 
rivoji,davrlari, taraqqiyot qonuniyatlari, ma’naviy 
boyliklarni yaratgan yirik siymolar, donishmand adiblarning merosini 
o
‘zlashtirish, boshqa rivojlangan mamlakat madaniyati yutuqlarini 
o
‘rganish, ularga hurmat-izzatda bo‘lishni, bu masalalar bo‘yicha keng 
tashviqot ishlarini olib borish talab etadi. Bu mustaqillik sharoitida yosh 
avlodni milliy-madaniy boyliklarini yaxshi 
bilgan, milliy g‘urur, 
vatanparvarlik 
hissi bilan yo‘g‘rilgan, dunyo madaniy rivojlanish 
darajasidan xabardor bo‘lib yetishuvida yetakchi omil bo‘lib xizmat 
qiladi. 
Bugun 
O‘zbekiston deb ataluvchi hudud, ya’ni bizning vatanimiz 
nafaqat Sharq, balki, umumjahon sivilizatsiyasi beshiklardan biri 
bo‘lganini butun jahon tan olmoqda. Kishilik taraqqiyotiga o‘zining 
o‘chmas ulushini qo‘shib,mamlakatimiz shuhratini olamga taratib,tarix 
sahifalariga abadul-abad muhrlangan Muhammad Muso Xorazmiy, Abu 
Rayhon Be
runiy, Ibn Sino, Mirzo Ulug‘bek, Imom Buxoriy, Imom 
Termiziy, Bahouddin Naqshba
nd, Alisher Navoiy singari ulug‘ siymolarni 
yetishtirgan millat har qancha g
‘ururlansa arziydi. Ahmad Farg‘oniyning 
olamshumul merosi dunyo madaniyati va ma
‘rifatli xazinalaridan biri 
bo‘lib, milliy salohiyatimiz, milliy tafakkurimiz ko‘lami va qudratining 
isbotidir. 
Darhaqiqat, moddiy va m
a’naviy madaniyatimiz nafaqat o‘z 
xalqimiz, balki Yevropa, O
siyo, Arab mamlakatlarini ham o‘ziga jalb 
qilib,qiziqish uyg‘otmoqda va bu umuminsoniy qadriyatlarga qo‘shilgan 
salmoqli hissadir. Sharq mutafakkir allomalari jahon fanining rivojiga 
bebaho hissa qo‘shganliklari bilan bir qatorda o‘z faoliyatida insonni 
ulug‘lash, xalqparvarlik, mehnatsevarlik, vatanparvarlik, adolat, 
olijanoblik, do‘stlik, rostgo‘ylik, kamtarlik, saxiylik, mardlik, muruvvatlilik, 

---

odob, axloq, ilm-
ma’rifat haqida ilgari surgan g‘oyalari katta tarbiyaviy 
ahamiyatga ega.