Халцаро бобур фонди

Б у дард илаки ўлармев, мараз чу зоҳир
эм ас,
Табиблар б у балога не чора қилгойлар.
Я на, А ҳм ад Т а в а к к у л барлос эди. Бу- 
ру нл ар и бироз муддат Қ ан даҳор ҳоким
л иги унинг қ ў л и д а эди.
Я на, Валибек эди. Ҳ о ж и Сайфуддин- 
б екни нг наслидандир, н и к у зд и р . Мирзо- 
нинг улуғ беги эди. Султон Ҳ усайн мир- 
зо тахтни олганидан сўнг кўп умр кўрма- 
д и, т е з д а ў л д и . М у су л м о н , н а м о з х о н , 
т у рк ва содиқ к и ш и эди.
Я н а , Ҳ асан Ш а й х Тем ур эди. Уни 
А булқосим Бобур мирзо ҳурм ат қил и б, 
б е к л и к мартабасига етк азганд и.
Я н а , Н у ё н б е к эд и . О таси Т и р м и з
с ай й и д л ар и д ан д и р . Она тар аф и дан ҳам 
С у л т о н А б у с а и д м и р з о , ҳ а м С у л т о н
Ҳ усайн м ирзога қар и н д о ш бўлади. Сул- 
тон Абусаид ҳ ам ҳурм ат кўрсатган эди. 
Султон А ҳм ад мирзо қ ош и д а м ўътабар 
бек эди. Султон Ҳ усайн м ирзо қ о ш и га 
ҳам борди. Я х ш и обрў-эътибор топди. 
Б ў ш т о б , х у ш м у о м а л а , 
с е р м у л о з а м а т , 
ш а р о б х ў р ва а й ш - и ш р а т н и с е в у в ч и
к и ш и эди. Ҳ асан Я ъ қ у б унинг хизм ати- 
да бўлгани учун Ҳ асан Нуён ҳам дейди- 
л а р .
Я н а , Ж а ҳ о н г и р б ар л о с эд и . А н ч а
в а қ т М уҳам м ад Б у р ун д у қ билан ш ерик- 
л и к д а Кобулда ҳ о к и м л и к қ и л д и . Сўнгра 
С у л то н Ҳ у с а й н м и р з о қ о ш и г а борди. 
Я х ш и эътибор топди. Ҳ а р а к а т ва ўти- 
ри ш -т у р и ш д а з и й р а к ва л ат о ф ат л и эди. 
К и ш и л а р б и л а н я х ш и м у н о с а б а т д а
б ў л а р д и . Ов ва қ у ш н и я х ш и б и л ган и
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

134
БОБУРНОМА
учун Султон Ҳ усайн мирзо к ў п р о қ бун- 
дай и ш л а р н и ун и н г зи м м а с и га ю клар- 
д и . Б а д и у з з а м о н н и н г су ҳ б ат д о ш и эди. 
М ирзо с у ҳ б а т д о ш л и ги н и эслаб т а ъ р и ф
қ и л ар д и .
Я н а , Мирзо А ҳм ад А ли Ф орсий бар- 
лос эди. Ш е ъ р ёз м а с а -д а , х у ш т а ъ б ва 
ш еъ рш ун ос, зариф на шўхтоб к и ш и эди.
Я н а , А б д у л х о л и қ б е к эд и. Ш о ҳ р у х
м и р з о н и н г к а т т а ҳ у р м а т и г а с а з о в о р
б ўлган беги Ф е р у зш о ҳ б ек ун и н г к а т т а
отасидир. Б у ж и ҳ а т д а н А б ду л х ол и қ Фе- 
рузш оҳ дердилар. Б и р неча муддат Хо- 
разм ҳ о к и м и бўлди.
Я на, Иброҳим дўлдой эди. И ш юри- 
ти ш ва м у л к д о р л и к қ о и д ал ар и н и я х ш и
биларди. У ҳам М уҳаммад Б у р у н д у қн и н г 
биттаси эди.
Я н а,^ 3 у н н у н аргун эди. Мард к и ш и
эди. Султон Абусаид мирзо қ о ш и д а экан- 
л и к л а р и д а қ и л и ч билан я х ш и ж а н г қил- 
ган. У ндан сў н гра ҳам ҳ а р ерда қ ў л и
и ш га етгандир. М ардоналигига сўз йўқ 
эди. Б ир о з телбароқ к и ш и эди. Б и з н и н г 
м и р зо л ар и м и з қо ш ид ан Султон Д усайн 
м ирзо ҳ у зу р и га борди. Унга Ғўр ва Нак- 
д ар и й н и берди. Етм иш -саксон к и ш и би- 
лан ўш а ерда я х ш и қ и л и ч чопди. Озги- 
на л а ш к а р билан ҳам кў пл аб ҳазора ва 
н а к д а р и й н и я х ш и енгди. Ҳ азора ва нак- 
д ар и й н и ҳеч к и м у н ч а л и к қ ў л г а олол- 
ган эмас. Б и р қ а н ч а муддатдан сўнг За- 
мини Доварни ҳам унга бердилар.
У ғли Ш оҳ Ш у ж о ъ арғун ҳам отаси 
б ил ан к и ч к и н а л и г и д а н о қ б и р га юриб, 
қ и л и ч л а р чопди. Султон Ҳ усайн мирзо 
отаси нин г ҳ у р м ати н и қил и б, Қандаҳор- 
ни отаси билан ш е р и к л и к к а берди. Ота- 
ўғил ҳ о к и м л и к қи л д и л а р . Сўнгра бу ота- 
ўгил: (Зуннун арғун ва Шоҳ Ш у ж о ъ ар- 
гун) у ота-ўғил (Б ад иу ззам о н мирзо би- 
л а н Ҳ у с а й н Б о й қ а р о м и р з о ) о р а с и г а
б в л и к л а р со л и б , ф и т н а л а р қ и л д и л а р .
Охири мен Х и ср ав ш о ҳ н и тутиб, навкар- 
савдаридан айириб, Кобулни Зун нунн ин г 
к и ч и к ўғли М уқим дан олган йи л и Зун- 
нун билан Х исравш оҳ мен т у ф ай л и но- 
чор қолиб, Султон Ҳусайн мирзо хизм а- 
т и г а б о р д и л а р . С у л то н Ҳ у с а й н м и р зо
ваф оти дан сўнг З у н н у н н и н г м артаб аси 
ош ди. Ҳ иротнинг тоғ этаги в и л о я т л а р и —
Уба на Ч а х чар о н каби ерл ар н и унга бер- 
д и л ар .
Б а д и у з з а м о н м и р з о ва М у з а ф ф а р
м ирзо ш е р и к л и к билан подш оҳ бўлган- 
л ари д а Б ад и у ззам о н м ирзо эш и г и д а Зун- 
нун ар ғ у н у л у ғ б ек, М у з а ф ф а р м и р з о
эш и ги д а эса М уҳ ам м ад Б у р у н д у қ барлос 
у л у г бек э д и л а р . Г а р ч и м а р д о н а л и г и
бўлса-да, л е к и н Зу н н у н бироз телбароқ 
ва гўл к и ш и эди. Телба ва гўл бўлмаса, 
бундай х у ш ом адни қабул қи л и б , ўэини 
расво қ и л а р м и д и ? Т а ф с и л о т и б у к и , у 
Ҳ иротда к ат т а эътибор ва и х ти ёр эгаси 
бўлган п ай ти д а бир неча ш ай х ва мулло 
у н и н г о л д ига к ел и б ш у н д ай д ей д и лар : 
„ А в л и ё Қ у тб б и з г а е т к а з д и к и , с е н г а
„Ҳ и заб р у л л о ҳ" (О ллоҳнинг ш ери) л ақаб
бўлди. Сен ўзбакни ен гасан ". Бу хушо- 
м а д г а и ш о н и б , б ў й н и г а ф ў т а * со л и б , 
ш у к р л а р қ и л и п т и . Б о д ғ и с ў л к а с и д а
Ш айбонийхон м и р з о л а р н и н г устига ке- 
л и б , у л а р н и т ў п л а н и ш г а ҳ а м қ ў й м а й
е н г д и . З у н н у н а р ғ у н ю з -ю з э л л и к ч а
к и ш и б илан Қора Работда Ш айбонийхон 
р ўпарасида уш бу сўзга ч и п п а-ч и н ишо- 
ниб тур д и. К ў п к и ш и бостириб к ел и б
барчани т у м т а р а қ а й қи л д и л а р . Зуннун- 
ни тутиб олиб, ўлдир д ил ар.
П окм азҳ аб к и ш и эди. Н ам о зи н и т ар к
қ и л м ас д и . О р ти қча н ам о зл ар н и ҳ ам кўп 
ў тарди. Ш а т р а н ж г а ж у д а берилган эди. 
О дамлар бир қўл билан ў йнаса, у и к к и
қўл билан ўйн ар д и. К ўн г ли тиласа, шун- 
дай ў й н а р д и . Т а б и а т и д а б а х и л л и к ва 
х аси сл и к устун эди.
Я на, Д арвеш А л и б ек эди. А ли ш ер - 
б екни нг т у ғ и ш г ан у к аси эди. Б и р неча 
ва қ т Б а л х ҳ о к и м л и г и ун и н г қ ў л и д а эди. 
Б а л х д а я х ш и б е к л и к л а р қ и л д и . А қ л и
пастроқ ва б еҳунарроқ к и ш и эди. Сул- 
тон Ҳ усайн м ирзо Қундуз ва Ҳисор ус- 
т и г а б и р и н ч и к е л г а н и д а м у л о ҳ а з а -
си зл и ги д ан қ ў л г а олдилар. Б а л х ҳоким - 
л и ги д ан ту ш и р и л д и . Т ў қ қ и з юз ўн ол- 
т инчи йили Қ ундузга к ел ган и м д а менинг 
қ о ш и м г а к е л г а н д и : а л л а н е ч у к х у н у к - 
л а ш г а н , а я н ч л и бир аҳ в ол д а эди. Бек- 
л и к қ о б и л и я т и д а н й и р о қ , и ч к и л и к ту- 
ф ай ли кўп нарсадан м аҳрум эди. Афти- 
дан, А ли ш ер б ек воситаси ту ф ай л и бун- 
ча эътибор топгандир.
* Ф ў т а — белбог, б а ъ за н с а л л а ў р н и д а и ш л а т и л а д и г а н мато.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

БОБУРНОМЛ
135
Я н а , М ў ғу л б е к эди. Б и р н еча й и л
Ҳ ирот ш а ҳ р и д а ҳ о к и м л и к қ и л д и . Сўнгра 
А с т р о б о д н и б е р д и л а р . А с т р о б о д д а н
И р о қ қ а — Я ъ қ у б б е к қ о ш и г а қочиб кет- 
ди. Б еб о ш ги на к и ш и эди, ҳ а м и ш а қим ор 
ўйнарди.
Я н а , С аййид Б адр эди. Кўп к у ч л и ва 
ҳ а р а к а т л а р и ж у д а ё қ и м л и к и ш и эди. 
А ж аб ўйинчи к и ш и эди. Ж у д а қ и з и қ рақс 
т уш арди. Ҳеч к им д а у чрам айди ган рақс- 
л арн и и ж р о этарди. А ф ти дан, бу рақс- 
л а р у н и н г ўз и х т и р о с и эд и. Ҳ а м и ш а
Ҳ у с а й н м и р з о м у л о з а м а т и д а б ў л ар д и . 
Доим шаробга ш ерик ва суҳбатдош эди.
Я на, И слим барлос эди. Т ур к к и ш и
эди. Қ у ш ч и л и к н и я х ш и б иларди. Б аъ з и
а ж о й и б и ш л а р н и қ и л а р д и . Ў т т и з -қ и р қ
ботмон ёй ў қ и н и к уч билан отиб, тах та 
дан ў т к а з а р д и . Қ абақ (камон отиш ма- 
ш қ и д а қ ў л л а н а д и га н ниш он) м айдонида 
майдон бош идан чопиб, ёйни ту ш и р иб
олиб отиб қовоқси м он ни ш о н га урарди. 
Я н а з е ҳ г и р н и (б а р м о қ қ а к и й и л а д и г а н
ан ги ш во н а си м о н ускун а) бир-бир я р и м
қар и ч и л в и р г а боғлаб, ч и л в и р н и н г ик- 
к и н ч и у ч ини бир ёгочга м аҳ к ам л аб , ай- 
л а н а р эди. А й л ан и ш ҳ олатида ў қ н и отиб, 
з е ҳ г и р д а н ў т к а з а р д и . Б у н д а й ғар о й и б
и ш л а р и к ў п эди. Ҳ а м и ш а м ирзога му- 
л о зам ат қ и л а р , ҳ ар бир суҳбатида қат- 
н а ш а р д и .
Я на, Султон Ж у н а й д барлос эди. Кей- 
и н ч а л и к С ултон А ҳ м а д м и р зо қ о ш и г а
к е л г а н д и . Ҳ о з и р Ж ў н п у р г а ш е р и к л и к
б илан ҳ о к и м л и к қ и л а ё т г а н Султон Ж у- 
найд б арлоснинг отасидир.
Я н а , Ш ай х А бусаидхон дар м иён эди. 
Б и л м а д и м , бир у р у ш д а Султон Ҳ усайн 
м ирзога от к е л т и р га н м и ё м ирзога қасд 
қ и л г а н ғ ан и м н и даф қ и л г а н м и , ҳ ар қ а- 
л ай бу