Халқаро туризм

бўлишнинг давомийлигидан
ҳам 
фойдаланилади. У ёлғиз сафарлар ва бўлиш даврида тунашлар учун соат 
ҳисобида акс этади. 
Барча туристларнинг маълум вақт ичида мамлкатда бўлиш давомийлиги, 
яъни тунашлар умумий сони, мамлакатга туристик келишувларда бир 
туристнинг ўртача бўлиш давомийлиги каби ҳисоблаб чиқилади. 
Тунашларни ҳисобга олиш бундай қараганда оддий ва осон ишдай 
туюлади. Лекин бунда энг таржрибали мутахассисларни ҳам боши берк кўчага 
киритиб қўйган ҳоллар бўлганини мисол қилиб кўрсатиш мумкин. Сайёҳатга 
чиққан ва мотелда бир неча соат тўхтаган автомобилчининг тунашига, душ 
қабул қилиши, дам олиши, овқатланиши ва ўша куни янги йўлга тушишига 
шароит яратилганми? Бир жойга қариндош-уруғларидан ҳол-аҳвол сўраб 
келишга борган киши ярим кечада қайтганда нима қилади? БТТ ана шу ва ана 
шуларга ўхшаш саволларга жавоб беришда иккита мезонга амал қилишни 
тавсия қилади. Белгиланган жойга келиши ва у ердан жўнаб кетиш санаси 
фарқланиши лозим. Саёҳатчи шахс эса доимий яшаш жойи бўлмагандагина 
тунайди. 
Бўлишнинг давомийлигига (тунашлар сони) боғлиқ ҳолда саёҳат 
бозорининг бир неча мақбул усуллари қўлланади. Қисқа муддатли (1-3 кунлик 
тунаш) сафарларда дам олиш ва байрам кунлари дам олиш ва кўнгил очишлар, 
шунингдек иш мақсадларида. Иккинчи гуруҳда (4-7 кун тунаш) турли 
мақсадларда, одатда қўшимча таъатиллардан фойдаланилади. Бозорнинг бу 
усули динамик ривожланиши билан бормоқда. Ўртача муддатли сафарни (8-28 
кунлик тунаш) ташриф буюрувчи давомий таътил вақтида асосан дам олиш 
мақсадида танлайди. Ниҳоят давомийлиги 29-91 ва 92-365 кунлик тунаш 
сафарлари – узоқ муддатли туризмга киради. Аввало иқтисодий жиҳатдан фаол 
бўлмаган шахслар дам олиш, кўнгилхушлик, даволаниш учун, бошқалар иш ва 
касбий мақсадларда (ускуналарни ўрнатиш ва бошқалар) учун фойдаланади. 
БТТ маълумотларига кўра 2000 йилда жаҳонда туристик тунашлар сони 
8,5 млрд. ни ташкил этган. Уларнинг асосий улуши -70 % га яқини ички 
туризмга тўғри келади. Тунашлар тўғрисидаги статистик маълумотлар календар 
ойлари бўйича гуруҳланади. Бунда типи ва жойлаштириш воситалари тоифаси, 
шунингдек ҳудудий белгилари эътиборга олинади. Мамлакатлар бўйлаб 
туристик сафарларда бўлиш давомийлиги бир хил эмас. Бу фарқ қабул қилувчи 
мамлакатнинг туристик ихтисослашуви (иш билан боғлиқ, ёки дам олиш, 

---

59 
кўнгилхушлик туризми), ички бозорда нарх-наво даражаси, туристик оқимлар 
(транзит ёки охирги), асосий сафар туризми бозорининг узоқлиги ва бошқа 
омиллар билан изоҳланади. 
Ана шуларга боғлиқ ҳолда бирон мамлакатда бўлишнинг ўртача 
давомийлиги ҳисоблаб чиқилади. Масалан, Осиё-Тинч океани ҳудуди 
(мамлакатлари) Сингапурда уч тунашдан, Австралияда 24 тунашгача ўзгаради. 
Туристик оқимлар ҳажми ҳақида умумий тасаввур берувчи келиш 
статистикаси туристик саёҳатлар характерига эга.