Халқаро компания ва тмк тушунчаси, уларни бошқариш тизими

Миллий компаниянинг халқаро компания статусига утиш эволюцияси

Биринчи босқич - бир марталик экспорт-импорт битимларида акс этувчи, турли давлатлардан бўлган хамкорлар орасидаги шартнома муносабатлари. Бу босқичда хамкорлар хали етарли даражада бир-бирларининг молиявий имкониятлари, илмий-саноат потенциали ва ишбилармонлик услубини билмайдилар.
Иккинчи босқич йўлида хар хил давлатлардан бўлган хамкорлар орасидаги муносабатларнинг кейинги кенгайиши ва чукурлашувининг кўрсаткичи бўлиб икки йил ва ундан ортиқ муддатга бўлган ўзоқ муддатли контрактларни тўзиш хизмат қилиши мумкин. Бир қатор холларда бундай шартномалар капиталнинг кредит шаклида олиб чиқилиши, асбоб-ускуналарни етказиб берилиши, технологияларни ўтказилиши, шунингдек илмий-техникавий хамкорликни кўзда тутади.
Учинчи босқич - бу қўшма корхоналардир(КК). Улар хар хил давлатлардан бўлган хамкорларни амал килаётган саноат ёки тижорат корхоналарига эга бўлган хамкор мамлакатида, зарур бўлган биноларни кўриш ва уларда ускуналарни ўрнатишларсиз, дарров биргаликдаги фаолиятини бошлаши мумкинлиги билан жалб этади.

Ўзбекистонда Вазирлар Маҳкамасининг 12.12.2000 й. 473-сонли «Халқаро шартномалар лойиҳаларини тайёрлаш ва Ўзбекистон Республикасининг халқаро шартномалар бўйича мажбуриятларини бажариш тартиби тўғрисида» қарорига мувофиқ халқаро шартномалар лойиҳаларини экспертлар даражасида ишлаб чиқиш ва халқаро шартномалар бўйича мажбуриятларнинг бажарилишини таъминлаш қуйидаги Ўзбекистон Республикаси вазирликлари ва идоралари зиммасига юкланган:

Давлат мулкини бегоналаштириш ва улардан фойдаланиш, ҳуқуқларни эътироф этиш ва мулкий муносабатларни тартибга солиш масалалари бўйича - Давлат мулки қўмитаси, Адлия вазирлиги;
Солиқ солиш ва солиқ қонунчилигига риоя қилишдаги хамкорлик масалалари бўйича - Давлат солиқ қўмитаси, Молия вазирлиги, Ташқи иқтисодий алоқалар вазирлиги;
Инвестиция ва валюта-молия хамкорлиги масалалари бўйича - Молия вазирлиги, Ташєи иқтисодий алоқалар вазирлиги, Марказий банк, Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлиги, Давлат солиқ қўмитаси;
Ташқи иқтисодий фаолият, шу жумладан савдо-иқтисодий хамкорлик, инвестицияларни рағбатлантириш ва ўзаро химоя қилиш хамда техник ёрдам кўрсатиш масалалари бўйича – Ташқи иқтисодий алоқалар вазирлиги (агентлиги), Макроиқтисодиёт ва статистика вазирлиги;