Хаиткариева сабохат хашимовнанинг ўзбекистон тарихи фанидан

Биринчидан, тасниф аломатлари на расман, на хусусий хусусиятларга
ега. Улардан ҳатто бирон бир аломатни ўзгартирилса бутун бошли нашрнинг
ҳам мазмуни, ҳам шакли бутунлай ўзгариб кетади. Агар газета билан
журнал ҳажжм жиҳатдан фарқланади десак, унинг даврийлиги мақолалар ҳажми,
бадиий безиаш каби таснифларига ҳам эътибор қаратишимиз керак.
Иккинчидан, оммавий ахборот воситалари таснифи кўплаб ташқи
(ижтимоий) ва ички (жумалистик) сабаб ва омиллларга эга боиади. Масалан,
икки, тўрт саҳифали ўтган асрнинг 80-90 йилларида пайдо боиган газеталар
ўрнида 8,16 ҳатто 32 саҳифали газеталар чиқа бошлаганини айтиб ўтиш
ўринли. ( “Солиқ ва божхона хабарномаси” ва б.). Лекин нашр
катталашганига қарамай, улар эски нашрлар негизида, уламинг ғояларини
давом эттиришганини эътироф этиш керак.
Учинчидан, матбуот таснифига қаратилган ҳаракат тўхтовсиз давом
етади. У ўзгариб, тоидирилиб, бойиб бораверади. Масалан, матбуотга ўтган
асминг 90-йилларигача боиган тасмфда матбуот марксча-лемнча
таиим от асосида, синфий-ғоявий нуқтаи назардан ўрганилган боиса,
Ўзбекистон миллий мустақиликка эришгач матбуотга янгича, холис,
умуминсоний қарашлар пайдо боиди.
Шу уч қоида асосида журналистиканинг таснифи ва унинг таркиби
борасида тўхталамиз. Энг аввало тасниф хусусиятларини қараб чиқайлик.
Матбуотни тарқатиш ҳудудлари. Матбуотни тарқатиш таснифи уни
қаерда чоп этилиши билан эмас, балки қайси ҳудудларга тарқатилиши билан
бошланади. Асос қилиб худди шу қайси ҳудудларга хизмат қилиши олинади.
Демак, матбуотнинг ҳудудий йўналишига қараб марказий (мамлакат
миқёсида), вилоят, шаҳар, туман, қуйи матбуот органлари (кўп тиражли
газета) боиади. Лекин баъзи газеталар жумладан, “Тошкент оқшоми”-
“Вечерний Ташкент” шаҳар газетаси боисада у бутун мамлакат бўйлаб
тарқалади.
Агар у чет мамлакатларга ҳам тарқалса унда у транс миллий мақомини
олади. Энди мамлакат миқёсидаги, тўг ърироғи марказий газеталар ҳақида
тўхталсак. Уламинг бари бутун мамлакат бўйлаб тарқатилади. Унга “Халқ сўзи”, «Правда Востока», “ Ўзбекистон овози”, “Туркистон”, “Нуроний”
в.ҳ газеталар киради.
Вилоят газеталарига “Қашқадарё”, “Тошкент ҳақиқати”,
«Ташкентская правда», “Андижоннома”, шаҳар газеталарига “Тошкент
оқшоми” - «Вечерний Ташкент», туман газеталарига “Давр овози”