Hadislarni yaxshi tushinish uchun zarur omillar

7. G‘oyibdagi va hozirdagi narsalarni ajrata bilish.
Ko‘pgina hadisi shariflarga g‘oyib olami haqida so‘z yuritilgan. Bular biz yashayotgan olamda ko‘zimizga ko‘rinmaydigan, masalan, farishtalar, jinlar, shaytonlar, iblisning lashkarlari, Arsh, kursi, lavhul mahfuz kabi narsalardir. Shuningdek, barzax hayotiga (o‘lim bilan qiyomat orasidagi hayotga) tegishli, qabrda savol bo‘lishi, qabr azobi yoki ne’mati ham g‘oyib narsalarga kiradi. G‘oyib narsalar haqidagi gaplar asosan oxirat hayotiga bog‘likdir. Qiyomat qoim bo‘lishi, qayta tirilish, mahsharga yig‘ilish, qiyomat kuni dahshatlari, ulkan shafoat, tarozu, hisob-kitob, Sirot ko‘prigi, jannat va uning ne’matlari, do‘zax va uning azoblari, odamlarning ulardagi darajalari va boshqa shunga o‘xshash narsalar ham g‘oyibdandir. Ushbu mavzu’da sobit bo‘lgan sahih hadislarda kelgan ma’nolarga ishonib ularni tasdiqlash har bir musulmonning burchidir. Bu hadisdagi gapni “aql bovar qilmaydi, unga ishona olmayman”, deyishga hech kimning haqqi yo‘q. Hadisi shariflarda kelgan ma’nolar bir vaqtlar odamlarning aqliga sig‘magan bo‘lsa, zamon o‘tib voqe’da bo‘lib sig‘di ham. Yana zamon o‘tishi bilan boshqalari ham sig‘ib kelmoqda. Oxiratda esa, hamma narsa bo‘lishi mumkin. Alloh taolo qudrati cheksiz, xohlaganini qila oladigan zotdir. Shuning uchun sahih hadisda kelgan ma’noni inkor qilgandan ko‘ra bu ma’noni men tushuna olmayapman, deb o‘kingan yaxshi. Shariatdagi, Qur’on va Hadisdagi ba’zi g‘oybiy narsalarni o‘zlarining chegaralangan aql tarozusi bilan o‘lchashga harakat qilganlar qadimdan zalolatga yuz tutib kelganlar. Musulmon insonning vazifasi dinimizda kelgan har bir buyruqni “eshitdik va itoat qildik”, deb, har bir g‘oybiy narsani “iymon keltirdik va tasdiq qildik”, deb kutib olishdir. Ana o‘shanda hamma narsa din talabiga muvofiq bo‘ldi.
O‘ylaymizki, yuqorida zikr qilingan mulohaza va qoidalarni bilish hadis o‘rganmoqchi bo‘lgan har bir kishiga zarurdir. Albatta, hadis ilmi bilan shug‘ullanib mutaxassis bo‘lmoqni niyat qilganlar yuzlab kitoblarni o‘qib-o‘rganishlari kerak. Birgina qoidani yaxshi o‘zlashtirib olishi yuzlab hadislarni oson va tez tushunishga sabab bo‘ladi. Agar bu mulohaza va qoidalarni bir-ikki o‘qiganda o‘zlashtirib olish imkoni bo‘lmasa, qayta-qayta o‘qish kerak.
Manba: https://islom.uz/maqola/763