H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

nazariyasi 

yaratildi. 

Fluktuatsiya 

deganda, 

ayni 

sistemaning 

zichlik, 

konsentratsiya  va  boshqa  parametr  qiymatlarining  o’rtacha  muvozanat 

qiymatlaridan  chetga chiqish hodisasi tushuniladi. 

Masalan, Svedberg ma’lumotlariga ko’ra oltin zolining  1000 nm

3

  hajmida 

dispers faza zarrachalarining o’rtacha  soni 1,545 ga teng. Lekin ayrim vaqtlarda 

bu qiymat 0 bilan 7  orasida bo’ladi. O’rtacha qiymatdan chetga chiqishning sababi 

shundaki,  zarrachalarning  betartib  harakati  natijasida  sistemaning  mikrohajmiga 

kelib  qoladigan  zarrachalar  soni  ba’zan  ko’p,  ba’zan  esa  kam    bo’lishi  mumkin. 

Shunday qilib, fluktuatsiya diffuziyaga qarama-qarshi jarayon ekanligiga  ishonch 

hosil  qilamiz,  lekin  bu  ikkala  jarayon  –  zarrachalar  issiqlik  harakatining  oqibati 

ekanligini unutmaslik kerak.