H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

1 sm³ maydalanganda umumiy va solishtirma sirtining o’zgarishi

Kubning qirrasi, sm	Kublar soni (dona)	Umumiy sirt sm^2	Solishtirma sirt, sm-1
1	1	6	6
10-1	10^3	6∙10	60
10-2	10^6	6∙10^2	600
10-3	10^9	6∙10^3	6000
10-4	1012	6∙10^4	60000
10-7	1021	6∙10^7	6∙10^7

Suyuqlikning sirt tarangligi. Suyuqlikning ichki qismidagi molekulani boshqa molekulalar hamma tomonidan bir xilda tortib turadi va barcha kuchlar bir-birini muvozanatlaydi. Lekin suyuqlik sirtida turgan molekulani suyuqlik ichidagi qo’shni molekulalar kuchliroq tortadi; Fazadagi molekulalar o’sha molekulani juda oz kuch bilan tortadi. Shu sababli suyuqlik sirtida turgan molekulalar mumkin qadar suyuqlik ichiga kirishga intiladi. Boshqacha aytganda, suyuqlik o’z sirtini mumkin qadar kamaytirishga intiladi.

Demak, suyuqlik sirtini kattalashtirish uchun ish sarf qilish kerak. Aksincha, suyuqlik sirti kamayganida energiya ajralib chiqadi. Shundan ko’rinib turibdiki, suyuqlikning sirt qavati ma’lum energiya zapasiga ega. U suyuqlikning sirt energiyasi deyiladi.

Suyuqlik sirtini 1 sm² kattalashtirish uchun sarf qilish zarur bo’lgan energiya miqdori shu suyuqlikning sirti taranglik koeffitsiyenti yoki to’g’ridan-to’g’ri sirt tarangligi deyiladi. Sirt taranglik (sigma) harfi bilan belgilanadi va erg/sm² bilan o’lchanadi:

  ^A S

Sirt taranglikning kelib chiqish sababi suyuqlik molekulalari orasidagi bog’lanishdir. Ayni modda molekulalari orasidagi bog’lanish qancha kuchli bo’lsa, ularning sirt tarangligi shuncha katta qiymatga ega bo’ladi. Bundan quyidagi xulosa kelib chiqadi: qutbli suyuqliklarning suyuqli-gaz chegarasidagi sirt tarangligi qutbsiz suyuqliklarning sirt tarangligidan katta bo’ladi. Buni quyidagi jadvaldan ko’rish mumkin. Bu jadvalda ba’zi suyuqliklarning suyuqlik-gaz chegarasidagi sirt taranglik qiymatlari keltirilgan.

2-jadval