Х. М. Шеннаев Т. М. Баймуратов суғурта иши ўҚув қЎлланма

Суғурта брокерлари ва уларнинг 
фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш. 
Чет мамлакатларда, айниқса
иқтисоди тараққий этган 

---

92 
мамлакатлар суғурта тизимида брокерлар муҳим ўрин эгаллайди. 
Мустақиллик туфайли ва иқтисодиётда рўй бераётган таркибий ўзгаришлар 
суғурта соҳасида ҳам брокерларни фаолият кўрсатишига замин яратди. Тан 
олиш зарурки, ҳозирги пайтда ўзбекистонда суғурта брокерлари унчалик 
ривожланган эмас. Мавжуд маълумотларга кўра, 2006 йилнинг 1 январь 
ҳолатига мамлакатимизда битта суғурта брокери фаолият юритиш учун 
тегишли 
лицензия 
олган. 
Шуниси 
эътиборлики, 
ўзбекистон 
Республикасининг 1993 йил 6 майда қабул қилинган «Суғурта тўғрисида»ги 
Қонунининг (ҳозир ўз кучини йўқотган) 7-моддаси «Суғурта вакиллари ва 
суғурта брокерлари» деб аталиб, унда шундай дейилган эди:
«Суғурталовчилар суғурта фаолиятини суғурта вакиллари ва суғурта 
брокерлари орқали амалга оширишлари мумкин. Суғурта вакиллари 
ўзларига берилган ваколатларга мувофиқ суғурталовчи номидан ва унинг 
топшириғи асосида иш кўрадиган жисмоний ёки юридик шахслардир».
Суғурта брокерлари белгиланган тартибда тадбиркор сифатида 
рўйхатга олинган, суғурталанувчи ёки суғурталовчининг топшириғи 
асосида суғурта бўйича ўз номидан воситачилик фаолиятини амалга 
оширувчи юридик ёки жисмоний шахслардир. Ўзбекистон Республикаси 
ҳудудида чет эл суғурта ташкилотлари номидан суғурта шартномаларини 
тузиш билан боғлиқ воситачилик фаолиятини амалга оширишга, башарти, 
Ўзбекистон Республикаси иштирокидаги давлатлараро битимларда ўзга 
қоидалар назарда тутилмаган бўлса, йўл қўйилмайди. 
Ўзбекистон Республикасининг «Суғурта фаолият тўғрисида»ги 
Қонунининг 5-моддасида суғурта воситачилари, шу жумладан суғурта 
брокери суғурта фаолиятининг субъекти сифатида қайд этилган. Шу 
қонуннинг 7-моддаси «Суғурта брокери» деб аталади. Ушбу моддада 
«суғурта брокери» тушунчасига шундай таъриф берилган: «Суғурта 
қилдирувчининг номидан ва топшириғига биноан суғурта шартномаси 
тузилиши ва ижро этилишини ташкил қилиш бўйича фаолиятни амалга 
оширувчи юридик шахс суғурта брокери ҳисобланади». Таъкидлаш 
керакки, суғурта брокерининг фаолияти суғурта соҳасидаги бошқа фаолият 
турлари билан қўшиб олиб борилиши мумкин эмас.
Халқаро тажрибанинг гувоҳлик беришича, суғурта ташкилоти ва 
қайта суғурта қилиш ташкилоти ўртасида воситачилик вазифасини 
бажарувчи қайта суғурта брокерлари ҳам фаолият кўрсатишлари мумкин. 
Шундан келиб чиқиб, «Суғурта фаолияти тўғрисида»ги Қонунда қайта 
суғурта қилувчи брокер тушунчасига алоҳида эътибор берилган. Унга 

---

93 
мувофиқ, қайта суғурта брокери – ўз номидан ва қайта суғурта қилиш 
шартномаси бўйича суғурта қилдирувчи тариқасида иштирок этувчи 
суғурталовчининг топшириғига биноан қайта суғурта қилиш шартномаси 
тузилишини ва ижро этилишини ташкил қилиш бўйича фаолият юритувчи 
юридик шахс қайта суғурта брокери ҳисобланади. Бундай брокерларни 
ташкил этиш қонунда назарда тутилган бўлсада, уларни фаолиятини 
тартибга солиш бўйича норматив ҳужжатлар ишлаб чиқилмаган.