Х. М. Комилов, Ф. О. Пўлатова



Download 8,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/188
Sana26.02.2022
Hajmi8,43 Mb.
#466882
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   188
Bog'liq
53c7ad00e7d47

Маҳсулотнинг чиқиши
деб, хақиқий олинган маҳсулот миқдорининг 
G
ҳ
дастлабки моддадан маҳсулотни максимал олиш мумкин бўлган 
G
m
миқдорига 
нисбатига айтилади:
Х 

G
ҳ
/G
m
(2.8) 
Кимѐвий реакциялар учун маҳсулотнинг максимал миқдори асосий 
дастлабки модданинг реакция тенгламаси орқали аниқланади. Асосий модда 
сифатида одатда стехиометрик нисбатда кам миқдорда қатнашадиган реакцион 
аралашманинг энг муҳим компонентлари қабул қилинади. Яъни саноат реакцияси 
ҳисобланган 2SO
2
+ O
2

2SO
3
учун асосий реагент олтингугурт икки оксид 
ҳисобланади, шунингдек иккинчи реагент кислород ҳаво таркибига киради ва 
камроқ муҳим хисобланади. Этилен гидратациясида CH
2

CH
2
+ H
2
O ↔ 
CH
3
CH
2
OH этилен асосий реагент ҳисобланади. Сув эса, табиийки, асосий 
реагент ҳисобланмайди. Фазалараро масса алмашиниш жараѐнлари учун 
(адсорбция, десорбция, буғлатиш ва б.) максимал қилиб берувчи фазада бўлган 


46 
(масалан, газлар адсорбцияда) ҳамма моддалар миқдори қабул қилинади. 
Кимѐвий реакцияда маҳсулотларнинг бундай чиқиши одатда
айланиш даражаси
дейилади. Масса алмашиниш жараѐнларида бундай чиқиш фазалараро ўтиш 
даражаси дейилади, масалан адсорбция даражаси, десорбция даражаси. Айланиш 
ѐки фазалараро ўтиш даражасини асосий сарфланган модда микдорининг жараѐн 
бошланишидаги 
G
б
умумий миқдорига нисбати орқали ифодалаш мумкин. 


(G
б
– G
ох
)/G
б 
(2.9.) 
бу ерда: 
G
ох
– жараѐннинг охирида қолган дастлабки модда миқдори. (2.9.) 
формула (2.8.) формула каби гомоген реакцияларда исталган дастлабки 
модданинг айланиш даражасини ҳисоблаш учун қўлланилади. Агар (2.8.) 
формулага мувозанат ҳолатида олинган маҳсулот миқдори қўйилса, бундай 
чиқиш мувозанатли чиқиш
х
м
дейилади. Бир фазадан бошқасига тўлиқ кимѐвий 
ўзгариши ѐки моддаларнинг тўлиқ ўтиши мумкин бўлган қайтмас жараѐнлар учун 
х
р
= 1. Бундай чиқиш одатда назарий чиқиш дейилади ва 
х
н
деб белгиланади. 
Қайтар жараѐнлар учун айланишнинг мувозанатли даражасига тўғри келадиган 
мувозанатли чиқиш доим бирдан кичик бўлади (
х
м
< 1), чунки мувозанат 
дастлабки модда маҳсулотга тўлиқ айланмаганда юзага келади. 
Мувозанатли чиқиш 
х
м
махсус қўлланмаларда келтирилган 
К
орқали 
жадваллардан фойдаланиб аниқланади. Жадвалда келтирилган 
К
маҳсулотнинг 
мувозанатли чиқиш формуласидан тажриба йўли билан аниқланган. 
Маҳсулотнинг мувозанатли чиқиши орқали константаларни аниқлаш формуласи 
реакция турига қараб аниқланади. A + B ↔ D турдаги газли реакция учун 
формула келтириб чиқаришни кўрамиз. Бу турда саноатда қатор реакциялар 
кетади. Масалан, азот оксиди ва диоксидининг ассоциацияси, этил спирти, 
фосген, сулфурил хлорид синтези:
NO + NO
2
↔ N
2
O
3
 
CH
2

CH
2
+ H
2
O ↔ CH
3
CH
2
OH 
CO + Cl
2

COCl
2
SO
2
+ Cl
2
↔ SO
2
Cl

Агар газли аралашмада D маҳсулотнинг мувозанатли чиқишини 
х
м
 
орқали, 


47 
дастлабки A, B моддаларнинг ва маҳсулот D нинг парциал босимини 

Download 8,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   188




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish