H jamolxonov

§. Fonemalarning differensial belgilari

Fonemalarning differensial belgilari ularni bir-biridan farqlash uchun xizmat qiladigan alomatlaridir. Masalan, «к» undoshi o'zining jarangsizligi bilan jarangli «g» dan ajralib turadi. demak, «k»ning jarangsizligi, «g»ning esa jarangliligi bu ikki fonemaning differensial (farqlanadigan) belgilari sanaladi. Differensial belgilar fonemalarning fonologik xususiyatini belgilaydi — so'*zning fonetik qobig'i va shu orqali uning ma’nosini farqlash uchun xizmat qiladi: kul va gul so'zlarining ma’nolari' ayni shu ikki fonemaning differensial belgilari (birining jarangsiz, ikkinchisining esa jarangli ekanligi) tufayli farqlanmoqda. Differensial belgilar faqat jaranglilik va jarangsizlikjihatidangina emas, balki fonemalar artikulatsiyasiga bog'liq holda tarkib topishi ham mumkin: «Ь» - lab-lab undoshi, «d» — til oldi (dental) undoshi. Artikulatsiya o'rnidagi bu tafovutlar bor va dor so'zlarining fonetik qiyofasini va ma’nolarini farqlamoqda; «q» — portlovchi, «х» - sirg'aluvchi. Artikulatsiya usulidagi bu tafovutlar qol va xol so'zlarining tovush tarkibi va ma'nolarini farqlash uchun xizmat qilmoqda.

19.