H jamolxonov

Tekshirish savollari va topshiriqlar

1. 
   Serna va semcma haqida ma'lumot bering.
   
2. 
   Semalar ma'no xususiyatlariga ko'ra qanday turlarga bo'linadi?
   
3. 
   Atasli (denotaliv) semalari iiima? Ifoda va vazifa semalari-chi'.’
   
4. 
   Ideografik semalarning integral va differensianal semalarga bo'linishini tusluintiring.
   
5. 
   Termin. lining ifoda va maznum planlari haqida ma’lumot bering.
   
6. 
   Terminlarda leksik ma'no bilan tushunchaning teng kelish holatlarini tusluintiring.
   

Tayanch tushunchalar

1. 
   Serna - leksik ma'no (semema)ni tashkil toptiruvchi komponent va ma’no qirralari.
   

2. 
   Atash semalari — leksemaning leksik ma'nosidagi ideografik semalar (atash, nomlash ma'nosini shakllantiruvchi semalar).
   
3. 
   Ifoda semalari — semema tarkibidagi uslubiy ma'no qirralari.
   
4. 
   Vazifa semalari — atash, ifodalash bilan birga leksemalarning nutqda o'zaro birika olishini (valentligini) belgilaydigan semalar.
   
5. 
   Terminlar — fan, texnika, adabiyot, san'at va boshqa sohalarga oid ixtisoslashgan tushuncha nomlari.
   
6. 
   Ixtisoslashish, chegaralanish - terminlarning ma’nosi va qo'lla- nishidagi o'ziga xoslik, ma'lum soha tushunchasini nomlash bilan chek- lanish.
   
7. 
   Determinlashish — terminlarning ommalashib, umumnutq birligiga aylanishi.
   

LEKSEMANING UZUAL VA OKKAZIONAL MA’NOLARI

Adabiyotlar: II 117—201, 27 171—73].

79. 
    §. Uzual ma’no
    

Uzual ma'no leksemaning mazmiin mundarijasida bor bo'lgan leksik ma'nodir. U til egasi bo'lgan xalq tomonjdan tan olingan, demak, ko'pchilikka tushunarli bo'lgan ma'no hisoblanadi. Masalan, tozalamoq leksemasining mazmun mundarijasida quyidagi leksik (uzual) ma’nolarbor:

1. 
   «kir, chang, ifloslik va shu kabilardan xoli qilmoq» (tish tozalamoq, idishlami tozalamoq, uyni tozalab supurmoq kabi): Yo ‘Ichi ularga beda tashladi. Keyin kurak va supurgi olib otxonani tozalay boshladi («Qutlug' qon»dan);
   
2. 
   «aralashmalardan, keraksiz, ortiqcha narsa va qismlardan xoli qilmoq» {spirtni tozalamoq, dalani g'u ‘zapoyalardan tozalamoq kabi): Anvar gullami sugbrish, о‘tlamiyulib tozplash vazifasiniо'zi bajardi («Mehrobdan chayon»dan).
   

79.