H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

V bob.  INVESTITSIYA MUHITI
5.
1.  Investitsiya muhiti va tushunchasi.
5.2.  Investitsiya  risklari va  toifalari.
5.3.  Investitsiya muhitiga  ta ’sir etuvchi omillar.
5.4.  Investitsiya muhitini aniqlashning jahon  tajribasi.
5.1.  Investitsiya  muhiti va  tushunchasi
Xorijdan kapital qabul  qiluvchi tomonidan  investitsiya  muhiti 
modelini ishlab chiqish har tomonlama asoslangan tashqi iqtisodiy 
aloqalarni aniqlab benivchi vositadir.  U orqah xorijiy investorga ta’sir 
ko‘mtiivchi omillar to‘g‘risida aniq tushunchakiga ega bo‘hsh, xorijhk 
investorlaming xulq-atvorini har tomonlama anglash va mamlakat­
dagi iqtisodiy holatni chuqurroqbaholash imkoniyati paydo bo'ladi. 
Bu jarayonlarniag barchasi respublikamizning boshqa davlatlar bi­
lan  dastlabki  iqtisodiy  munosabatlarini  yo'lga  qo'yish jarayonida 
chetdan kapitalni jalb qiUshda muhim ahamiyat kasb etadi.
Xorijiy investitsiya ishtirokida amalga  oshirilishi lozim bolgan 
loyiha va dasturlarni ishlab chiqishda nafaqat o'z manfaatlari bilan 
ehegaralanmasdan investorning maqsad va imkoniyatlari bilan hisob- 
lashish alohida e’tiborga loyiqdir.
Investitsiya muhiti tushunchasi o'z murakkabhgi va mukammal- 
ligi jihatidan makro va mikro iqtisodiyot darajasida ko'rib chiqiladi. 
Makroiqtisodiyot  darajasida u kapitalni qabul qHuvchi mamlakat­
dagi mavjud siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy holatlarni o'z ichiga oladi. 
Makroiqtisodiyot darajasida yondashilganda xorijiy investitsiyalarga 
nisbatan  davlat  siyosati,  xalqaro  shartnomalar shartlarini bajarish 
xorijiy mulkni milhylashtirish, turU masalalar bo'yicha xalqaro shart­
nomalar  tizimida  ishtirok  etish  davlat  boshqaruv  tizimlarining 
mustahkamligi, siyosiy rahbaiiyatning muqarrarligi, davlatning iqti­
sodiyotga  aralashish darajasi,  iqtisodiy siyosatning  mukammalligi, 
davlat  apparatitting  ish  samaradorligi,  banklar  tizimining  tako- 
mmashuv darajasi, pul muomalasi va davlat  budjetining barqaror-
106

---

ligi,  davlalning  ichki  va  tashqi  qarzlari  miqdori va  boshqalar  hal 
qiluvchi o‘rinda turadi, Investitsiya muhitiga kapitalni qabul qiluvchi 
mamlakatning qonunlarida aks ettirilgan to‘g‘ridan-to‘g‘ri xarajal- 
lat va xorijiy firmalarining faoUyatini chegaralovchi yoki taqiqlov­
chi omiUardan tashqari  to'liq aniqlanmagaa b a’zi qoidalar va mu- 
vofiqlashtirilmagan jarayonlarning mavjudligi salbiy ta’sir etadi,
Mikroiqtisodiyot  darajasida  investitsiya  muhiti bir  tomondan 
investor-firmasi va  ikkinchi  tomondan xorijiy  investitsiyani  qabul 
qiluvchi  xo'jalik  subyektlari,  ya’ni  sotuvchilar,  sotib  oluvchilar, 
banklar  hamda  kasaba  uyushma  va  boshqa  jamoat  tashkilotlari 
o'rtasidagi ikki yoqlama raunosabatlarni aks ettiradi  Bu darajada in­
vestitsiya  iqlimi  umumlashtirilgan  baholar  iqtisodiy,  huquqiy  va 
madaniy jabhakrda yaqqol ko'rinadi. Makro va mikroiqtisodiyot dara- 
jalari birgalikda yagona investitsiya muhitini taslikil etadi va potensial 
investorlar  hamda  kapitalni  qabul  qiluvchi tomonlarning  bo'lajak 
munosabatlarini belgHab beradi,
Investitsiya  muhiti  obyekt  kategoriyasi bo'lib,  har  bir  alohida 
oliagan vaqt doirasida investorlar uchun haqiqatda mayjud bo'lgan 
shart-sharoitlar majmuasini aks ettiradi  Lekin hozirgi sharoitda m- 
vestitsiya muhiti faqat davlat organlari ta’siri ostida shakllanmoqda. 
Albatta, bu ishlami amalga oshirishda jahon tajribasidan, jumladan 
xorijiy investitsiya ЬДап tashkM etUib, yuksak iqtisodiy ko'rsatkichlaiga 
erishgan  kompaniya  va  Ikmalar  tajribasidan  kengroq  foydalanish 
kerak Bu jarayonni amalga oshirishda milliy xususiyatlarni ham lusobga 
olish  lozim,
Davlat hokimiyatinittg ta’sirchanhgi investitsiya muhitini aniqlov- 
chi