H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

fel 
mvestitsiyakr) mUliy iqlisodiyotda istiqbolU korxona 
t o
va keng miqyosda investitsiyalashni amalga oshmshga asos bo Ъ oladi.
Ikkinchidan, investitsiyada qatnashish xarakteriga ко ra bev(^ita 
va portfel investitsiyalar farqlanadi. Bevosita investitsiyalar investor- 
ni o'z moUyaviy mablag'larini joylashtirish obyektmi tUdash шДсо- 
niyatini beradi.  Portfel investitsiyalar  tijorat  banklari,  investitsion 
kompaniyalar, fondlar yordamida amalga oshirUadi. MoUyaviy vosi­
tachUar  to'plangan  mablag'lami  samaraU,  daromad  teU nad^an 
qUib joylashtiradflar.  Portfel mvestitsiya ar boshqa 
L e r r a ttm g  yordamida qhnmath qog'ozlarga joylashtmsh shakUda
" " ' T c t o c h i S ’ mvestitsiyalash
muddatU (Ъ1г yUgacha bo'lgan muddatga benladi) va uzoq muddaUi 
(bir yUdan oshiq muddatga berfladi) b o 'la^ .
lar umuman  bUor-bir  muddat 
ЬДап 
cheWanmaydi.  M a s a l ^ , ^  
pozit  sertmkati  oUi  oy  muddatga  berfladi  bu  -   qisqa  muddatU
13

---

qo'yilmalar  vositasidir,  obUgatsiyalar  20  yilda  qaytarish  muddati 
bilan uzoq muddatli qo‘yilmakr vositasidir.  Lekin, tizoq muddatU 
qimmatli qog'ozlarni sotib oUsh va qisqa muddatdan, masalan olti 
oy o'tgandan  so'ng,  investor uzoq muddatli quroldan  qisqa  mud­
datU maqsadlar uchun foydalanish mumkin.  Ko'pincha investorlar 
ana shunday qurollamitanlaydilarva o'z puiiarini qisqa muddatlarga 
qo'yishni xohlaydHar. Masalan, yaqin olti oy mobaynida investorga 
kerak bo'lmaydigan  summaga,  u  olti  oylik muddatga  ega  bo'lgan 
depozit sertifikati sotib olishi mumkin; qirq yoshga to'lgan investor 
pensiyaga  chiqqimcha  pul  yig'ish  uchun  biron-bir  kompaniyani 
obligatsiyasini 20 yilga sotib oUshi mumkin.  Odatda uzoq muddatli 
investitsiyalar kapital qo'yilmalar shakUda  namoyon bo'ladi.
To'rtinchidan,  mulk  shakUaridan  keUb  chiqib  investitsiyalar 
xususiy, davlat, qo'shnm va xorijiy shakUarga ajratiladi. Xususiy inves­
titsiyalar nodavlat yuridik shaxslaming va fuqarolaming mablag'la­
rini tadbirkorUk faoUyati obyektlariga qo'yilishkii anglatadi.  Davlat 
investitsiyalari davlat budjeti va davlat  korxonalariaing mablag'la­
rini joylashtirish orqaU namoyon bo'ladi.
Beshinchidan,  hududiy  joylashtirilish  bo'yicha  investitsiyalar 
ichki va tashqi investitsiyalarga bo'liiiadi.
Oltinchidan, iavestitsiyalar tavakkalUk darajasi bo'yicha joiqori 
tavakkalU va past tavakkalU investitsiyalarga ajratiladi.  MoUya so­
hasida tavakkalUk deganda investitsiyalarga mutlaq yoxud nisbiy miq­
dordagi foyda kutilganidan ancha tom  b o 'lad i boshqacha aytganda 
“tavakkalUk”  atamasi  kutilmagan  natija  olish  imkoniyatini  ang­
latadi.  Qo'yilma mablag'lariga foydani mutlaq yoxud nisbiy miq- 
dorlarini yoyilishi qanchalik keng bo'lsa tavakkalUk shunchaUk katta 
bo'ladi va aksincha. Yakka investor eng kam tavakkalchilikka ega 
bo'lgan davlat qimmatli qog'ozlaridan tortib eng yuqori tavakkal- 
li tovarlargacha bo'lgan quroUarni keng tanlash imkoniyatiga ega. 
Kapital joylashtirishning hai  bir  tip i tavakkal ta ’rifidk,  ammo hat 
bir muayyan holatda tavakkalUk o'sha vositaning aniq xususiyatlari 
bilan belgilanadi
Masalan, obligatsiyalarga qaraganda aksiyalarga qo'yihnalar yuqori 
tavakkalUk bilan bog'Uq ekanligi m alum , shu bilan birga yirik kom­
paniyalar aksiyalariga qo'yilmalar kiritiUshiga qaraganda yuqori ta­
vakkalUk obligatsiyalarni topish ham qiyin emas. Albatta, tavakkallik 
ko'p hollarda emitentning, vositachining yoki muayyan mohyaviy vo-

---

sitalar sotuvchisining  sofdilligiga bog‘liq.  Past  tavakkaUik  inves­
titsiyalar muayyan daromad olishning xavfeiz vositasi hisoblanadi. Ak­