H. H. Imomov investitsiyalarni tashkil etish va

4.2.  Investitsiya  maslahatchilari
‘  Нешитой  A.C.  ИнвестапиЕ.  Учебник.  -   4-е  изд.,  перераб.  и д о п .-  М.: 
“Дашков и  К”,  2006.  123  с.
72

---

v)  kasbga  o‘qitish  (qimmatli  qog'ozlai  bozori sohasida  miita- 
xassislami tayyorlash va qayta tayyorlash);
g) emitentlar, ittvestorlar, investitsiya institutlari bo‘yicha ma’lu­
motlar bazasini yaratish, qimmath qog‘ozlar bozorining ishtirokchi- 
lariga axborot xizmatlarini ko‘rsatish; maxsus buhetenlar, axborot- 
nomalar  chiqarish,  buyurtma  bo‘yicha  emitentlaming  faoliyati, 
ularning qimmath qog‘ozlari haqidagi axborotni taqdim etish, vosi- 
tachini tanlash bo‘yicha tavsiyalar berish va h.k.
d) mijoznmg topshirig‘iga ko‘ra u yoki bu qimmatli qog‘ozlammg 
reklama qilinishini tashkil etish;
ye)  emitentlar,  investitsiya institutlarining fond bozoridagi fa­
oliyati bilan bog liq  konsalting xizmatlari (kontragentlar, kadrlami 
tanlash va joy-joyiga qo'yish,  aksiyadorlarning umumiy yig'ilishiui 
olkazish bo‘yicha tavsiyalar berish);
j)  qimmath  qog'ozlar  bozori  ishtirokchilariga  ushbu  bozorga 
oid qonun hujjatlari bo'yicha maslahatlar berish;
z) qimmath qog‘ozlarningbhja savdolariga kiritilishiga, shu jum­
ladan, listing tadbiridan o‘tish uchtm zarur bo‘lgan hujjatiarni tay- 
yorlashga yordam ko‘rsatish;
i) investitsiya loyihalarmi ishlab chiqish va ularni ekspertizadan 
o‘tkazish;
k)  qimmath qog‘ozlar bozoridagi vaziyatni tahlil qilish  (narx- 
ning  vujudga  kelishi,  bozor  konyunkturasini  taxmin  qilish,  qim­
math qog‘ozlar ЬИап operatsiyalar qhish imkoniyati va h.k.);
1) 
bitimlarni  tuzishda  qimmath  qog‘ozlar  bozori  ishtirokchi- 
larming manfaatlarini Hoda etish, kontragentlar o‘rtasidagi nizolami 
hakam sifatida bartaraf etish;
m) investitsiyani amalga oshirish uchun emitentni va iming qim­
math qog‘ozlarini baholash;
n)  sarmoyadorning loyihada  ishtirok etishdan bosh tortganligi 
munosabati ЬИап investitsiya mablaglarini qaytarish bo'yicha xiz­
matlar ko‘rsatish.
Mijoz  haqida  m a’lumotlar  ohsh  ham  investitsiya  maslahat- 
chisining majburiyatiga kiradi.  Mijoz taqdim etmoqchi bolgan ax- 
borotnmg  to ‘hq va  ishonchh bo‘lishi ko‘p jihatdan uning  mazkur 
axborot boshqa shaxslaming qo‘hga olmasligiga ishonishiga bog‘hq. 
Aynan  shuning  uchun  qator  mamlakatlarning  qonuniy  hujjatlari 
maslahatchUarni  mijozlarning  mohyaviy  ahvoh  haqidagi  maxfiy
73

---

axborotni oshkor etmasUkka, ulardan shaxsiy boylik orttirish maqsa­
dida foydalanmaslikka, agar mijoz o‘zi haqida hech qanaqa m a’lu­
motlar  bermasa,  maslahat  xizmati  ko rsatishdan  bosh  tortishga, 
ular oldida majburiy tartibda u yokibu qimmath qog‘ozlarga nisba­
tan shaxsiy manfaatlarini ochiq-oydin bayon qilishga majbur etadi.
Eng awalo, investitsiya maslahatchisi miioz investitsiyani amalga 
oshirish  natijasida  erishishni  mo'ljaUayotgan  maqsadlarhii,  ko‘z- 
langan  maqsadlarga  erishishga  undovchi  sabablarni,  shuningdek, 
omonatchi yo‘l qo'yishga tayyor bolgan xatar darajasini to‘hq as- 
noda o‘ziga tasavvur qihshi kerak.
Asosiy investitsiya maqsadlari quyidagilardan iborat;
- omonatlami qadrsizlanishdan eng ishonchh tarzda himoyalash;
-  yuqori joriy daromadni olish;
-  uzoq  kelajakni  moljaUagan  holda  m ablaglarni  foydali joy- 
lashtirishga intilish;
-  qisqa muddatda qo‘yilgan mablag‘brning maksimal darajada 
o'sishiga erishishga urinib ko‘rish;
-  yuqorida  sanab  olilg an  maqsadlarga turli uyglmliklar ЬИап 
bir vaqtning o‘zida erishish istagi.
Mijozni m a’lum investitsiya maqsadiga erishishga intihshini ta’­
minlovchi sabablar turhcha va ular bh qancha o‘ziga xos sharoitlarga 
bog‘hq.  Biroq bu  yerda,  yuqorida  ta’kidlanganidek,  mijozlarning 
yoshiga  xos xususiyatlarini,  ularning  harakatchanligi,  moddiy ah- 
voli, ijtimoiy maqomi hamda boshqa bir qancha ominarni inobatga 
olgan holda muayyan qommiyatni kuzatish mumkin.
Investitsiyalashning  natijalari ularning  xatarlihk  darajasi ЬИап 
bog'hq.  Shuning uchun investitsiya maslahatchisi mijoz o‘zi uchun 
mumkin deb qabul qhadigan barcha xatarlarni inobatga olishi zanir. 
Investitsiyalashdagi asosiy xatarlar quyidagilar yuz berishi ehtimo- 
h  ЬИап bog‘hq;
- qo‘yilgan barcha mablaglarning to‘Uqyo‘qotHishi;
-  omonatlaming m a’lum qfemining yo‘qotilishi;
- qimmath qog‘ozlarning nominal qiymati saqlanib qolgan hol­
da ularga sarflangan mablag‘laming qadrsizlanishi;
- qo'yilgan mablaglar bo‘yicha kuthayotgan daromadning to‘hq 
yoki qisman tolanmasligi;
- daromadlarni olishning kechiktirilishi
G ‘arb mamlakatlarida olkazUgan qator tadqiqotlar shuni ko'r- 
satmoqdaki, odamlaming tavakkal qilishga bo‘lgan istagi uchta asosiy
74

---

omil bilan belgilanadi: xarakterining o‘ziga xos xususiyatlari, yoshi 
va moddiy ahvoli.
Investitsiya  maqsadlari aniqlab  olinganidan  keyin  maslahatchi 
ularni amalga oshirishning eng samarali yo‘hni belgiLab olishi lozim. 
Buning  uchun  awalo  mijozning  moliyaviy  ahvoh haqida  axborot 
olishi kerak. Mijoz fond bozori vositalariga joylashtirish uchun ajratishi 
mumkin  bo‘lgan  resurslarniag  hajmi  belghanib,  summaning  vaqt 
bo'yicha bo‘linishi amalga oshirilganidan so‘ng maslahatchi katta 
investitsion rejani tuzishga hamda omonat va jamg'armalarni joy- 
lashthishning mijoz uchim maqbul bo'lgan yo‘nalishlarni aniqlashga 
kirishadi.
Investitsiya strategiyasi va usullarini ishlab chiqishda investitsiya 
maslahatchilari investitsiyalarning kelajakdagi qiymatini baholash- 
niug turh xU usuUaridan foydalanishadi,  fond bozorining  qaysidk 
sohasidagi ishlar ahvolini chuqur va har tomonlama  aniqlab  olish 
imkonhii beruvchi asosiy tahlilni qilishga kirishadi, yoki bozor kon- 
yunkturasining  o‘zgarishini  ta ’mialash  imkonini  beruvchi  texnik 
jiliatdan tahlil qilish usuUariga suyanadl.  Investitsiya maslahatchisi- 
nhig faohyati mamlakatimiz fond bozorining xalqaro fond bozoriga 
integratsiyalashuvi sharoitlarida alohida aliamiyat kasb etadi.  Bunda 
mamlakatimiz  investitsiya maslahatchUari turli faoUyat turlari tu- 
tashgan joyda ish olib borishadi,  bular quyidagilar:  bevosita inves­
titsiya  maslahati,  mol-mulkni,  qimmatli  qog'ozlar  qiymatini  ba­
holash, 0 ‘zbekiston korxonalarining buxgalterlik balansi va mohyaviy 
hisobotlari  ko‘rsatkichlarini  xorijiy  hivestorlar  uchun  tushunarU 
shaklga kehirish, yuridik xizmatlarni ko‘rsatish.