Экин парваришининг кам раем булган усуллари.
Полиз экинларига
кучли шамолларнинг зарарли таъсирини камайтиришга каратилган
усулларни (экин пояларини кумиб куйиш, кулисалардан фойдаланиш, эгат
олиш ва хоказо), меваларни агдариб куйиш, усимликларни кушимча
равищца сунъий йул билан чанглантириш, усиш регуляторларидан
фойдаланиш ва бошкаларни ана шундай усуллар жумласига киритиш
мумкин.
Баъзи минтакаларда буладиган кучли тамоллар экин палакларининг
агдарилиб, уралиб колишига сабаб булади ва гул ва гунчаларини
зарарлантириб, тукиб юборади. Уралиб колган палакларда томирлар
системасига зиѐн етиб, усимликлар намдан яхши бахраманд булолмай
колади. Бундай палаклар баъзан куриб кетади хам. Шамолнинг зарарли
таъсирини сусайтириш учун экин палаклари тупрок билан бостириб
куйилади. Натижада усимлик палаклари тупрок билан кумилиб туради ва
шамол таъсирида агдарилиб колмайдиган булади.
Экинларнинг шамодцан зарар курмаслиги ва уларни кум босиб
колмаслиги учун баъзи хужаликлар полиз экинларини каторлаб
жойлаштириш усулидан фойдаланади. Бунда ер 60-80 см кенгликда
хайдалиб, полиз экинлари шу каторларга экилади. Буларнинг орасида 6-8 м
кенгликда хайдалмаган йуллар колдирилади.
Тупрокнинг шамолда учиб кетишига карши курашишда экинларни
эгатлаш яхши натижаларни беради, бунда 6-8 м оралаб туриб, чукур-чукур
эгатлар олинади. Шамол олиб келадиган кум шу эгатларга тушиб, уларда
тухтаб колади, бу эса усимликларни кум
босишдан саклайди.
Полиз
экинлари'
вегетациясининг бошлангич
даврида
кум
босишига айникса сезгир булади. Шунинг учун эгат
олиш ишларини
барвакт
утказган маъкул.
Полизчиликнинг жанубий минтакаларида тупрокни куритиб
юборадиган ва унинг эрозиясига сабаб буладиган шамоллардан, шимолий
минтакаларда эса совук шамоллардан усимликларни саклаш учун пояси
баланд булиб усадиган бир йиллик усимликлардан, яшил тусикдар, яъни
кулисалардан фойдаланилади (маккажухори, сорго, кунгабокар). Кулисалар
бир-биридан 18-25 м нари оралатиб, 1-3 Каторли килиб экилади. Кулисалар
орасидаги очик жойларда шамол кучи сусаяди, жазирама ѐз кунларида эса
харорат пасайиб, хаво намлиги бир кадар купаяди.
Экиннинг гуллаш фазасида харорат юкори булиб, иссик шамоллар
эсиб турадиган булса, гул чанги хаѐтчанлигини тез йукотиб куяди. Усимлик
гуллари нсктарни кам чикаради, бу эса гулни чанглатувчи хашаротлар
келишини камайтириб, уругчи гулларнинг нормал уругланмаслигига,
натижада уруглар пуч, мевалар майиб- мажрух булиб, хосиддорлик камайиб
кетишига сабаб булади. Ана шундай шароитларда уругчи гулларни сунъий
равишда кушимча чанглатиш хосидцорликнинг анчагина ортишига ѐрдам
беради. Тарвуз билан ковун гулларини 3-5 кун оралаб туриб, 5-6 марта
сунъий равишда чанглантирилганида тарвуз хосилдорлиги 90 фоизга, ковун
хосилдорлиги 20, ковок хосилдорлиги 40-150 фоизга ортади. Айни вактда,
йирик ва сифатли мевалар сони хам анча купаяди.
Кушимча чанглатишни усимликларда биринчи уругчи ва
гермафродит гуллар пайдо булганидан то кийгос гуллаш даври тугагунича
утказиш керак, бу тахминан 2-3 хафтага тугри келади. Соат 7 дан соат 10-11
гача булган вакт чанглаш учун энг яхши муддат булиб хисобланади. Хаво
харорати билан намлиги юкори булса, кушимча чанглаш ишларини
эрталабки соатларда утказиш максадга мувофик эмас.
Усимликларни кушимча равишда сунъий йул билан чанглаш куп
мехнатни талаб килади, шунинг учун унча раем булган эмас. Полизларга
экин кийгос гуллаган даврда асалари уяларини жойлаштириш йули билан
гулларнинг чангланиб, мева тугишини сезиларли равишда ошириш мумкин.
Полиз экинларида юзага келадиган уругчи гуллар сонини
купайтириш, уларнинг хосилдорлигини ошириш максадида экинлар 2-3 та
чин барг чикарган пайтда уларга усиш регуляторлари - этефонат кислота
унумлари — этрел, гидрел, кампозан, этефонат ва бошкаларнинг 100-450
мг/л концентрациядаги эритмалари пуркалади. Триподбензоат кислота (100
мг/л), малеиноз кислота гидриди (50- 200 мг/л), ССС (50-1000 мг/л),
морфоактини (25-50 мг/л), гиббереллин,
нафтилацетат кислота ва бошк,алардан фойдаланиш хам яхши натижа
беради.
Do'stlaringiz bilan baham: |