H a m d a m o V turkiy xalqlar adabiyoti tarixi

«Z A R IN A V A S T R IA N G IY A ». Shohlaming shohi o‘lib, 
uning o'rniga xotini malika Zarina qabilaga bosh bo'libdi. 
Tadbirli va shijoatli bu ayol qabilaning osoyishtaligi va 
mustaqilligini saqlab qolish uchun jonbozlik qilibdi. Shohlar 
bilan M idiya o'rtasida qattiq jang bo'libdi. Bu jangda
10

---

malika Zarina katta jasorat ko'rsatibdi. Biroq, Midiya 
shaxzodasi Striangiya uni yarador qilibdi. Zarinaning 
botirligiga va husniga mahliyo bo'lgan Striangiya uni 
kechiribdi. P a rfiya shohi esa Zarinaga uylanib, shohlarini 
o'ziga tobe qilm oqchi bo'libdi. Zarina uning taklifini rad 
etibdi. Biroq shoh zo'rlik qilib unga uylanib, shoxlarni 
qaram qilibdi. Shu orada Parfiya bilan Midiya o'rtasida 
qattiq jang bo'lib, Midiyaning ko‘p askarlari asir olinibdi. 
Zarina asirlar yordamida Parfiya shoxiga qarshi kurashib, 
najot topish rejasini o‘ylabdi. Asirlar orasida Striangiya 
ham bo‘lib, Zarina u bilan asirlarga bosh bo'lib, Parfiya 
shohiga t o ‘satdan hujum boshlaydi. P a r fiy a shohi 
yengiladi, asirlar ozod bo'ladi. Zarina qabilasi (Shohlar) 
ozodlikka erishadi. Striangiya Zarinani sevibqoladi, lekin 
xotini borligi uchun bunga ju r’at etolmaydi. Striangiya 
bunga chidolmasdan o'zini halok qiladi.
«R U S T A M » dostoni. Rustam devlarni shaharlari 
yon igach a q u vib boradi, k o‘ p d evlar halok bo'ladi, 
qolganlari shahar eshigini berkitib oladi. Yolg'iz Rustamdan 
m ag‘lub bo‘lgan devlar g ‘azablanib, unga qarshi jangni 
davom ettirm oq ch i b o ‘ladilar. It, ilon, cho'chqa, fil, 
tulkilarni minib yo'lga chiqadilar. Rustam uyquda, uning 
oti - Raxsh o'tlam oqda edi. Uzoqdan devlarni ko'rgan ot 
Rustamni uyg'otadi. Rustam devlarni yaqin keltirish uchun 
qochadi. D evla r uni tirik tutmoqchi bo'lib, quvadilar. 
Yaqinlashib qolgan devlarga Rustam to'satdan hujum 
qilib, ko'pini qirib tashlaydi. Devlarning bir qismi qochadi, 
lekin yaralanadi.
M illiy istiqlolga erishgan hozirgi kunimiz uchun bu 
g'oyalar ma’naviy kamolot sari yetaklaydi. Ana shu og'zaki 
ijodning samarali ta ’siri ostida xalq eposlari vujudga keldi. 
Eposdan so‘ng esa yozma adabiyot yuzaga keldi.
Biz bu yerda qadimgi turk eposlaridan ayrimlari haqida
11

---

qisqacha to'xtalib o'tdik, xolos. Shuning o‘zi ham turk 
ellari qadimdan juda yuqori darajadagi madaniyatga ega 
bo'lganligidan darak beradi. Bularni jamlab, jahonga 
ko‘rsatadigan vaqt keldi. Y an a shuni ham ta ’ kidlash 
kerakki, k o 'p gin a turk olim lari va yozu vch ilari o ‘z 
asarlarini arab va fors tillarida yaratgan. Bu soha ham 
chuqur tadqiqotlar olib borishni taqoza etadi.