H a m d a m o V turkiy xalqlar adabiyoti tarixi

«Tanzimat adabiyoti» deb nom oigan davr Turkiyada 
1839 yildan 1870 yillargacha davom etgan.Turk xalqining 
bu adabiyoti asosan m a’rifatparvarlik adabiyoti edi. Shaxs 
va jam iyat o‘rtasidagi munosabatlar xotin-qizlar ozodligi, 
a n tik le r ik a l m u a m m o la r bu a d a b iy o tn in g asosiy 
mavzularidan edi. Bu davrda Yevropa adabiyotining bir 
qancha namunalari Jan Jak Russo, Volter, La Martin, 
Molerning asarlari turk tiliga tarjima qilindi.
X IX asrning ikkinchi yarmiga kelib turk poeziyasida 
katta o'zgarishlar ro‘y berdi. Abdulhaq Homid, Redjonzoda 
Ekrem singari novator shoirlar yetishib chiqdi. Bular 
poeziyasida yangi ritm lar va shakllar, lirik qahramonning 
yangi tiplari paydo bo'ldi, inson ichki kechinmalari tasviri 
poeziyaning asosiy obyekti bo‘lib qoldi.
X IX
asrning 70-80 yillarida ijtim oiy hayotda reaksiya 
hukm surdi.Adabiyotning rivojlanishiga to‘sqinlik qiluvchi 
senzura kuchaydi, ko‘pgina ijodkorlar hibsga olindi.Nomik 
K am olga o ‘xshash yozu vch ilar surgunda v a fo t etdi. 
Natijada ko'pgina shoirlar ijodida tushkunlik, umidsizlik 
ko'zga tashlana boshladi. O'sha davrda Turkiyada nashr 
qilingan a d a b iy -b a d iiy ju rn a l «S e r v a ti F u n u n »n in g 
atrofiga ko'pgina progressiv turk yozuvchilari to'plandilar. 
T o vfiq Fikrat ana shu to'daning boshliqlaridan biri edi.
1908 y ild a g i «Y o s h tu r k la r » in q ilo b id a n k ey in
adabiyotda turli oqimlar paydo bo'ldi, bularning o'rtasida 
mafkuraviy kurash davom etdi. A n a shu kurashlarda turk 
adabiyotida realistik metod g ‘olib chiqdi. Natijada realistik 
tendensiya turk adabiyotining yetakchi metodiga aylandi.

---

Bu davrda ayniqsa hikoyalar juda ko‘p yozildi. Rofiq 
X alid Qaray, A k a Gyunduz, Um ar Sayfiddin singari 
ijodkorlar o‘z asarlarida qishloq kishilarining hayotini 
yoritishga kirishdi.
X X
asr boshlarida turk poeziyasiga Yevropa simvolist- 
larining ta’siri katta bo'ldi. Bu davr turk poeziyasida milliy 
o'zini anglash mavzusida ko'plab asarlar yaratildi. Yahyo 
Kam ol Bayotli, Ahm ed Hoshim, Ahm ed Hofiz Chamlibel 
singari shoirlar she’riyatda yangi motivlar, yangi she’riy 
shakllarda bayon etildi. Poeziyada barmoq vazni asosan 
yetakch ilik qildi. Shoir M ehm ed Emin Yurdakulning 
she’rlari ayniqsa xalq og'zaki ijodiga juda yaqin edi.
Xullas, turk klassik adabiyoti ancha murakkab yo'lni 
bosib o‘tdi. M ing yillik adabiy merosga ega bo'lgan bu 
ad ab iyotn in g ajoyib an ’analari mavjud. Unda Sharq 
adabiyotining ta ’siri kuchli seziladi.