H. A. Jamolxonov

107
 
Бобир За
ҳ
ириддин Муµаммад. Асарлар. Уч жилдлик. 2-жилд. Бобирнома.-Т.: "Бадиий адабиёт", 1965, 207-б.  
108
 
Qarang: Ра
ҳ
матуллаев Ш.Ўзбек тилининг 
қ
ис
қ
а этимологик луІати. Тўртинчи 
қ
исм.    – Т.: "Университет", 
1999,8-б. 
109
  
Ра
ҳ
матуллаев Ш.Ko’rsatilgan lug’at, 105-196-b. 
 

---

130 
 
qo’ziqorini") so’zi nemis tiliga o’tgach, 
kartofiel
 (Kartofiel) shakliga kirgan, so’ng rus 
tiliga 
kartofel(картофель)
 shaklida o’zlashgan, ammo rus dehqonlari uni soddalashtirib 
kartoshka 
deb qo’llay boshlashgan, o’zbek tiliga ham u shu shaklda kirib kelgan, farqi 
shundaki, rus tilida 
kartofel
 adabiy til birligi, 
kartoshka
 esa uning jonli so’zlashuvdagi 
varianti  bo’lsa,  o’zbek  tilida 
kartoshka 
adabiy  til  birligi, 
kartishka
  esa  uning  jonli 
so’zlashuvdagi  varianti  tarzida  ishlatilmoqda.  Demak:  o’zbek  tilidagi 
kartoshka
 
so’zining shakl etimoni italyancha 
tartufolo
 so’zi, ma’no etimoni (etimologik ma’nosi) 
esa "yer  qo’ziqorini"dir:  ma’lumki, kartoshkaning vatani  – Janubiy  Amerika. U  erdagi 
mahalliy hindlar kartoshkani 
patata
 deyishgan, shu nom bilan u XVI asrda Ispaniyaga 
keltirilgan,  keyinchalik  kartoshka  Yevropaning  boshqa  mamlakatlariga  tarqalgan, 
natijada  Yevropadagi  ayrim  xalqlar  kartoshkaga  yangi  nom  qo’yishgan:  fransuzlar  uni 
pom  de  ter
  (pommes  de  terre  –"er  olmasi")  deb,  italyanlar  esa
  tartufolo 
(  "yer 
qo’ziqorini")  deb  atashgan,  bunda  uning  shakli  qo’ziqoringa  o’xshash  bo’lganligi, 
ammo  qo’ziqorindan  farqli  ravishda  yer  ustida  emas,  tuproq  orasida  yetilishi  nazarda 
tutilgan.
110
  
Leksemalarning  etimonini  aniqlash  bilan  tilshunoslikning 
etimologiya
  bo’limi 
shug’ullanadi.  Bunday  tadqiqot  natijalari  til  sistemasi  va  strukturasidagi  turli 
jarayonlarni hamda so’zlarning etimologik ma’nolarini aniqlashda, etimologik lug’atlar 
tuzishda ahamiyatlidir (Darslikning "Leksikografiya" bo’limiga ham qarang). 
So’z etimologiyasining 
ilmiy
 (faktlar tahliliga asoslangan), 
soxta
             (g’ayri 
ilmiy) va 
xalq etimologiyasi
 (xalqning taxminiga tayangan etimologiya) kabi turlari bor.