H. A. Jamolxonov



Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet173/395
Sana01.01.2022
Hajmi2,28 Mb.
#299352
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   395
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili jamolxonov

62
 
Щербак А.М. К истории узбекского литературного языка древнего периода. // Сб. "Академику В.А. 
Гордлевскому". – М.; 1953, 323-б  
Yana qarang: Мухторов А., Сана
қ
улов У.Ўзбек адабий тили тарихи. –Т.: "Ў
қ
итувчи", 1995,  23-б.    
 
63
 
Абдура
ҳ
монов 
Ғ
. Мамажонов С. Ўзбек тили ва адабиёти. –Т.: "Ўзбекистон", 2002, 43-б. 
Yana: Абдура
ҳ
монов 
Ғ
., Шукуров Ш. Ўзбек тилининг тарихий грамматикаси. – Тошкент, 1973,19-б. 
  


92 
 
grammatikasi",  "O’zbek  adabiy    tili  tarixi",  "Eski  o’zbek  tili  va  yozuvi  praktikumi" 
kurslari doirasida ko’zdan kechirgan ma’qul. 
64-§
.  O’zbek  yozuvining  XX  asr  tarixi  murakkab  jarayonlarga  boyligi  bilan 
xarakterlanadi: bu davrda o’zbek yozuvi bir necha marta tub isloh qilindi  – bir grafik 
tizimdan  boshqa  grafik  tizimga  ko’chirildi.  Jahon  xalqlarining  yozuv  tarixida  bunday 
hodisa kamdan-kam uchraydi. 
 
Mavjud manbalar tahlilidan shu narsa ma’lum bo’ladiki, o’zbek yozuvining XX 
asr tarixi to’rt davrni o’z ichiga oladi: 
 
1-davr – arab grafikasiga asoslangan yillar (1900-1929)
64

 
2-davr – lotin grafikasiga asoslangan yillar (1929-1940). 
 
3-davr – rus grafikasiga asoslangan yillar (1940-1995). 
 
4-davr  –  ikki  yozuvlilikka  (rus  va  lotin  grafikalaridagi  yozuvlarga)  asoslangan 
yillar (1995-2010)
65

65-§.
 
Birinchi davr:
 bu davrning 1917 yilgacha bo’lgan bosqichida yozuvni isloh 
qilishga  qaratilgan  jiddiy  harakatlar  kuzatilmaydi.  Bu  bosqichda  asosiy  e’tibor  savod 
chiqarish,  o’qish-o’qitish  ishlarini  tashkil  etish  kabi  masalalarga  qaratiladi,  shu 
maqsadda  bir  qator  o’quv-uslubiy  kitoblar  yaratiladi:  "Ustodi  avval"  (Saidrasul 
Saidazizov,  1902),  "Birinchi  muallim"  (Abdulla  Avloniy,  1911),  "Ikkinchi  muallim" 
(Abdulla  Avloniy,  1912),  "Turkcha  qoida"  (M.M.  Faxriddinov,  1913),  "Rahbari  soni" 
(Abdullaxo’ja  Saidmuhammadxo’jaev,  1916),  "Imlo"  (Ashurali  Zohiriy,  1916)  kabi 
qo’llanmalar shular jumlasidandir. Bunday kitoblarda yozuvni isloh qilish masalalarini 
ko’rish  maqsad  qilinmagan,  ammo  ularni  yaratish,  shular  asosida  savod  chiqarish, 
yozish va o’qish ko’nikmalarini shakllantirish jarayonida yozuvni soddalashtirish, uning 
alifbosi  va  imlosini  o’zbek  tili  xususiyatlariga  moslashtirish  zarurati  borligi  sezila 
borgan,  bunday  zarurat  sezgisi  esa,  o’ylaymizki,  yozuv  islohotiga  jiddiy  zamin 
hozirlagan. 
 
Yozuv  tariximizning  1918-yildan  keyingi  davrlari  alifbo  va  imloni 
milliylashtirish,  soddalashtirish,  keyinroq  esa  ularni  butunlay  boshqa  grafik  tizimga 
ko’chirish harakatlarining yuzaga kelganligi bilan xarakterlanadi. Xususan: 
 
1918-yilda
  Toshkentda  til-imlo  va  adabiyot  masalalari  bilan  shug’ullanuvchi 
to’garak-seminar – "Chig’atoy gurungi" jamiyati tashkil topadi. Unga Fitrat (Abdurauf 
Abdurahimov)  va  Qayyum  Ramazonov  boshchilik  qilishadi.  Shu  yilning  o’zida 
Turkiston  Muxtor  Jumhuriyati  Maorif  Xalq  Komissarligida  "Turk  shu’basi"  tashkil 
etiladi. Bu shu’ba o’zbek maktablari ishi bilan shug’ullanadi, xususan, ta’lim dasturlari 
va maktab darsliklarini yaratish bo’yicha ish olib boradi. Ish jarayonida alifbo, imlo va 
istiloh  (termin)  masalalari  bilan  bog’liq  muammolarga  duch  kelingan,  natijada,  shu 
muammolarni hal etish zarurati paydo bo’lgan.
66
  

Download 2,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   169   170   171   172   173   174   175   176   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish