H. A. Jamolxonov


a  o’rnida kuchsiz lablangan  o



Download 2,28 Mb.
Pdf ko'rish
bet17/395
Sana01.01.2022
Hajmi2,28 Mb.
#299352
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   395
Bog'liq
Hozirgi o`zbek adabiy tili jamolxonov

a
 o’rnida kuchsiz lablangan 
o
  (  )  unlisi  paydo  bo’lgan.  Qiyos  qiling: 
ata-ota,  at-ot
  kabi;  f)  qadimgi  turkiy  til 
konsonantizmida  b,m,p,v,s,z,t,d,n,l,r,ch,sh,y,q(k),g’(g),
   ٍ
η  undoshlari  bo’lgan,  bu 
undoshlarning  ko’pchiligi  palatal  (ingichka  yoki  yumshoq)  va  velyar  (qalin) 
variantlarga  ega  edi;  g)  eski  o’zbek  adabiy  tilida  undoshlar                    24  taga  yetgan 
(b,m,p,v,f,s,z,t,d,n,l,r,ch,sh,j,j(dj),y,q,k,g’,g,η,x,h).Konsonantizm  tarkibida  undoshlar 
miqdorining ortishi o’sha davrdagi o’zbek-arab va o’zbek-fors ikki tilliligi (bilingvizmi) 
ta’sirida,  shuningdek,  ayrim  undoshlarning  divergensiyasi  (bir  fonemaning  ikki 
fonemaga  ajralishi)  natijasida  sodir  bo’lgan;          h)  hozirgi  o’zbek  adabiy  tili 
konsonantizmida  yuqoridagi  24  undoshning  barchasi  bor.  Ayrim  tilshunoslarning 
(masalan,  prof.  A.  Abduazizovning)  fikricha,  rus  tilidan  o’zlashgan  so’zlarda 
uchraydigan qorishoq "ts" ham o’zbek tili undosh fonemalari qatoridan o’rin olgan deb 
qaralishi  kerak.
2
  Yuqoridagi  ma’lumotlar  tahlilidan  quyidagilar  ma’lum  bo’ladi:  a) 
qadimgi turkiy til konsonantizmida f,x,h,j,j(dj)  undoshlari bo’lmagan. Ular eski turkiy 
til 
va 
eski 
o’zbek  adabiy  tili  davrida  turli  lisoniy  (lingvistik)  va 
nolisoniy(ekstralingvistik) omillar ta’sirida paydo bo’lgan; b) qadimgi turkiy tilda q va 
k undoshlari bir fonemaning nutqdagi ikki ko’rinishi -- ottenkalari bo’lgan, keyinchalik 
bu fonema divergensiyaga uchrab, ikki mustaqil fonemaga aylangan; g’ va g undoshlari 
rivojida    ham  ayni  shu  jarayon  (divergensiya)  bo’lganligini  -  "g"  ning  "g’"  va  "g"  ga 
parchalanganligini ko’ramiz.

Download 2,28 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   395




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish