H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Tayanch tushunchalar


Sinonimiya – leksemalarning bir xil ma’no anglatishiga ko’ra guruhlanishi.
Sinonimik qator (sinonimik uya) – bir ma’no anglatishiga ko’ra guruhlangan sinonim so’zlar yig’indisi.
Dominanta – sinonimik qatordagi betaraf ma’noli so’z.
Ma’no sinonimlari – bir umumiy ma’noga ega bo’lsa-da, ma’no qirralari bilan farqlanuvchi sinonimlar.
Uslubiy sinonimlar – leksik ma’nolari ijobiy yoki salbiy munosabat ifodalovchi semalar bilan qoplangan sinonimlar.
Nutqiy sinonimlar – nutqning u yoki bu turiga xoslanganligi bilan farqlanadigan sinonimlar.


Leksik antonimiya


Adabiyotlar: 4[74],11[35-41],26[47-55],27[120-126],32[73-74],73[56-58],113[5-17]


106-§.Leksik antonimiya leksemalarning bir-biriga zid ma’no anglatishi asosida guruhlanishidir: oq va qora, qalin va yupqa kabi.
Antonimiya hodisasi, asosan, bir so’z turkumi leksemalari doirasida yuz beradi.¹¹¹
Sifatlarda: a) hajm belgisiga ko’ra: katta va kichik, baland va past; b) harorat belgisiga ko’ra: issiq va sovuq; d) yosh belgisiga ko’ra: yosh va qari; e) xarakter-xususiyat belgisiga ko’ra: saxiy va xasis, botir va qo’rqoq, aqlli va ahmoq; f) shakl belgisiga ko’ra: to’g’ri va egri; g) maza-ta’m belgisiga ko’ra: achchiq va shirin kabi.