H. A. Jamolxonov hozirgi o‘zbek adabiy tili

Ayrim izohlar: 1) sonorlarning barcha turlarida: a) un paychalari faol qatnashadi; b) rezonatorlar ishtirok etadi; d) ovoz shovqindan ustun bo’ladi; e) sonorlarda hatto bo’g’in hosil qilish xususiyati ham bor. Masalan: za-yl (za-yil), ma-yl (ma-yil), sha-kl (sha-kil), ha-jm (ha-jim), ba-zm (ba-zim), va-zn (va-zin), ze-hn (ze-hin), da-vr (da-vir), sa-yr (sa-yir), sa-br (sa-bir) kabi. Demak, sonorlarning bir jihati (bo’g’in hosil qila olishi) unlilarga, boshqa jihatlari esa undoshlarga o’xshaydi. Bu holat ularni unlilarga ham, undoshlarga ham zid qo’yish mumkin bo’lgan alohida guruhga birlashtirish imkonini beradi³⁴. Biroq bunday fikrga qo’shilmaydigan tilshunoslar ham bor. Chunonchi, taniqli fonolog N. S. Trubetskoy bu haqda shunday deydi: "Unli", "undosh"lar tovushga oid bo’lgan akustik tushunchalardir. Ularni ta’riflashda akustik yoki artikulatsion tushunchalarni hisobga olmaslik, albatta, muvaffaqiyatsizlikka olib keladi³⁵. Adabiyotlarda o’zbek tilidagi sonor tovushlarning tarkibi ham har xil ko'rsatilib kelinmoqda. Xususan, m,n,ng,l,r undoshlarining sonantligi fonetika va fonologiyaga oid adabiyotlarning deyarli barchasida qayd etilgan bo’lsa, "y" ning sonantligi ayrim adabiyotlardagina ta’kidlangan,³⁶ taniqli turkolog E. V. Sevortyan esa o’zbek tili sonorlari qatoriga v,g’ undoshlarini ham kiritadi³⁷, «v»ning sonantligi S. Otamirzayeva (22,49) va A. Abduazizov (1,30) ishlarida ham qayd etilgan. M. Mirtojiyev sayoz til orqa "ng" dan tashqari, chuqur til orqa "" ning borligini ham ko’rsatadi, ammo "y" ni sonorlar qatoriga kiritmaydi.³⁸
2. Shovqinlilarda ovoz shovqinga nisbatan kam bo’ladi yoki mutlaqo qatnashmaydi. Masalan: b,g,d,j,j(dj),z undoshlarida ovoz kam, shovqin ko’p, ammo k,p,s,t,f,x,ch,sh,q,h undoshlarida ovoz yo’q, bu undoshlar faqat shovqin hisobiga tarkib topgan.
Undoshlar tasnifi quyidagi jadval tarzida ifodalanishi mumkin: