Gurux: kim 19 Tayyorladi: Beknazarova Hilola

Beshinchidan:IQ-spektroskopiyadan foydalanib, molekulaning konfiguratsiyasi va konformatsiyasi to‘g‘risida xulosa chiqarish mumkin. Masalan, tebranganda S=S bog‘ning uzayishi simmetrik etilen uglevodorodlarda molekula-ning dipol momentini o‘zgartirmaydi. SHu tufayli trans-izomerning spekrida S-S bog‘ning yutish maksimumi bo‘lmaydi, sis-izomerda esa mavjud.

• Beshinchidan:IQ-spektroskopiyadan foydalanib, molekulaning konfiguratsiyasi va konformatsiyasi to‘g‘risida xulosa chiqarish mumkin. Masalan, tebranganda S=S bog‘ning uzayishi simmetrik etilen uglevodorodlarda molekula-ning dipol momentini o‘zgartirmaydi. SHu tufayli trans-izomerning spekrida S-S bog‘ning yutish maksimumi bo‘lmaydi, sis-izomerda esa mavjud.
• Siklogeksanning konformatsiyasini IQ-spektrlardan foydalanib aniqlash mumkin. Ekvatorial S–X bog‘ aksial bog‘ga nisbatan 10-50 sm-1 ga katta.
• Oltinchidan:IQ-spektroskopiya tadqiqiga yana bir misol keltiramiz. Gidroksil guruhning yutilish maksimumi 3500-3650 sm-1 da kuzatiladi. Gidroksil guruh vodorod bog‘lanish hosil qilgan hollarda yutilish qisqa chastotali soha tomon siljiydi va yutilish maydoni kengayadi. Vodorod bog‘lanishi qancha mustakam bo‘lsa, siljish shuncha kuchli bo‘ladi. 3500-3650 sm-1 dagi ensiz yutilish maksimumi odatda bog‘lanishsiz erkin gidroksil guruh uchun xosdir. Agar vodorod bog‘lanish juda mustahkam bo‘lsa (masalan, xelat birikmalar) siljish 2500-3200 sm-1 gacha bo‘lishi mumkin.

Ettinchidan:Bir necha bosqichda boradigan kimyoviy reaksiyalarning yo‘nalishini IQ-spektrlari yordamida nazorat qilib turish mumkin. Buni akril kislota efirining sintezi misolida ko‘rib chikamiz. Dastlabki modda sifatida etilenxlorgidrin, ya’ni 2-xloretanol (1) olinadi. 2-xloretanolinng IQ-spektrida molekulaning skelet tebranishlari (barmoqlar izlari sohasi) dan tashqari S–N, bog‘langan O–N (3360 sm-1), S–O (1080sm-1), C–CI (663 sm-1) bog‘larning valent, shuningdek, O–N bog‘ning deformatsion (1393 sm-1 tebranishlari kuzatiladi (14-rasm, 1) 2-xloretanolga kaliy sianid ta’sir ettirilganda β-oksipropionitril (II) hosil bo‘ladi:

• Ettinchidan:Bir necha bosqichda boradigan kimyoviy reaksiyalarning yo‘nalishini IQ-spektrlari yordamida nazorat qilib turish mumkin. Buni akril kislota efirining sintezi misolida ko‘rib chikamiz. Dastlabki modda sifatida etilenxlorgidrin, ya’ni 2-xloretanol (1) olinadi. 2-xloretanolinng IQ-spektrida molekulaning skelet tebranishlari (barmoqlar izlari sohasi) dan tashqari S–N, bog‘langan O–N (3360 sm-1), S–O (1080sm-1), C–CI (663 sm-1) bog‘larning valent, shuningdek, O–N bog‘ning deformatsion (1393 sm-1 tebranishlari kuzatiladi (14-rasm, 1) 2-xloretanolga kaliy sianid ta’sir ettirilganda β-oksipropionitril (II) hosil bo‘ladi:

2-xloretanol (1), β-oksipropilnitril
(2) ,
akrilonitril (3) va etilakrilat (4) ning
IQ-spektrlari.