Gurux: kim 19 Tayyorladi: Beknazarova Hilola

Neft va gaz mahsulotlarini tarkibini aniqlash usullari:xromotagrafiya,refraktometrik, mass-spetrometrik, Ultrabinafsha, IQ_spekroskopiya, YaMR va EPR

Gurux: 2_2 kim 19

Tayyorladi: Beknazarova Hilola

Reja

• Neft va gaz mahsulotlarida fizik-kimyoviy tahlilning asosiy tushunchalari.
• Neft va gaz mahsulotlarida fizik-kimyoviy tahlilning afzalliklari
• Yorug‘likning yutilish konuniyatlari va yutilish spektrlarini ifodalash usullari.

2 rasm Elektromagnit spektr

• IQ-spektrlarning ko‘p qo‘llaniladigan grafik ifodasi keltirilgan. Spektroskocho‘qqi usullar neft va gaz mahsulotlaridan olingan murakkab organik moddalarni tuzilishini o‘rganishda eng ko‘pqo‘llaniladigani IQ-spektroskopiyadir.

• Neft mahsulotlaridan olingan organik moddalar molekulasi spektrining bu qismi juda murakkab bo‘lib, bu sohadagi yutilish (yoki yutilmagan qism) maksimumlarini u yoki bu atomlar va atom guruhlariga xos deb xulosa chiqarib bo‘lmaydi. Lekin bu soha yaxlit molekulaga xos bo‘lgani uchun undan foydalanib, yangi modda ilgaridan ma’lum bo‘lgan biror modda bilan bir xil yoki har xilligini aniqlash mumkin. Buning uchun yangi modda va ma’lum moddaning spektrlari 800-1500 sm-1 sohada bir-biriga taqqoslanadi. Spektrlar aynan bir xil bo‘lsa, har ikkala modda ekanligi isbotlangan bo‘ladi.
• YUqoridagilarga asosan IQ-spektrdagi 800- 1500 sm-1 oralik, «barmoqlar izlari sohasi» yoki daktiloskocho‘qqi soha deb ataladi.

• Guruhlar tebranishlari IQ-spektrda 1500 sm-1 va undan yuqori (juda kam hollarda 1500 sm-1 dan kichik) sohalarda kuzatiladi. Guruhlar tebranishlari alohida guruhlar (ON, NH, C-O, S-H, S-N va hokazo) uchun xosdir. Muayyan guruh qaysi birikmada bo‘lishidan kat’iy nazar, (masalan, S=O guruh aldegidlar, ketonlar, karbon kislotalarda bo‘lishi mumkin) shu guruh yutadigan nur chastotasi deyarli o‘zgarmaydi. Boshqacha aytganda, turli moddalar spektrlarida ayni guruh uchun bir xil to‘lqin soni muvofiq, keladi. Masalan, S=O guruhning valent tebranishlari -1700 sm-1, ON niki 3550-3650 sm-1, C=N niki -2250 sm-1 da kuzatiladi. SHunga ko‘ra guruhlar tebranishlari ko‘pincha tavsifiy chastotalar ham deyiladi. Tavsifiy chastotalar noma’lum modda molekulasida u yoki bu guruhlarning mavjudligini, shuningdek, noma’lum modda molekulasining tuzilishini aniqlashga imkon beradi.