DNK tahlili jarayoni
Hozirgi vaqtda DNK testini o'tkazish mumkin bo'lgan ko'plab xususiy va davlat akkreditatsiyalangan laboratoriyalar mavjud. Ushbu tekshiruv ikkita namunadagi DNK qismlarini (lokuslar) taqqoslashga asoslangan: mo'ljallangan ota-ona va bola. Mantiqan, bola o'z genlarining 50 foizini ota-onasidan oladi. Bu ona va otaga o'xshashligini tushuntiradi. Agar bolaning DNKsining ma'lum bir qismini mo'ljallangan ota-onaning DNKsining o'xshash bo'limi bilan taqqoslasak, ular 50% ehtimollik bilan bir xil bo'ladi, ya'ni 12 lokusdan 6 tasi mos keladi. Agar o'n ikkita lokusdan faqat bittasi mos kelsa, bu ehtimollik minimallashtiriladi. DNK testini xususiy ravishda o'tkazish mumkin bo'lgan ko'plab akkreditatsiyalangan laboratoriyalar mavjud. Tahlilning to'g'riligiga tadqiqot uchun olingan joyning tabiati va soni ta'sir qiladi. DNK tadqiqotlari shuni ko'rsatdiki, sayyoradagi barcha odamlarning genetik materiali 99% ga to'g'ri keladi. Agar biz DNKning ushbu o'xshash bo'limlarini tahlil qilish uchun olsak, mutlaqo bir xil shaxslar bo'lishi mumkin
Biologik kelib chiqishi tabiatiga ko'ra egizaklar bir xil (gomozigot) yoki dizigotik (geterozigot) bo'ladi. Gomozigot egizaklar bir urug'lantirilgan hujayradan rivojlanadi, faqat bitta jinsdan va genotipda mutlaqo bir xildir. Geterozigotalar esa turli urugʻlantirilgan tuxumlardan hosil boʻladi, har xil jinsga mansub va DNKda bir oz farq qiladi. Genetika tekshiruvi egizaklarning monozigota yoki geterozigota ekanligini 100% aniqlik bilan aniqlashga qodir.
Y xromosomasining uzatilishi otadan o'g'ilga sodir bo'ladi. Ushbu turdagi tahlillar yordamida erkaklar bir oila a'zosi ekanligi va ularning qanchalik yaqin qarindoshligini yuqori aniqlik bilan aniqlash mumkin. Y-xromosoma tomonidan DNKni aniqlash ko'pincha genealogik oila daraxtini yaratish uchun ishlatiladi.
Genetik kod — irsiy axborotni nuklein kislotalar molekulasida nukleotidlar ketma-ketligi tartibida yozishning tirik organizmlarga xos boʻlgan yagona sistemasi. Dezoksiribo-nuklein kislotasi (DNK) molekulasida maʼlum tartibda joylashgan muayyan sondagi nukleotidlar sintezlanayotgan oqsil zanjirining tarkibidagi aminokislotalar xili, soni, ularning joylashish tartibini belgilab beradi. DNK molekulasidagi nukleotidlar 4 xil boʻlib, ular adenin-A, timin-T, guanin-G va sitozin-S lardan iborat. Tabiatda 300 ga yaqin aminokislotalar uchraydi, lekin tirik organizmlardagi oqsillar tarkibiga 20 ta aminokislota kiradi.
Hujayrada oqsilning sintez qilinishi jarayonida uning tarkibidagi har bir aminokislotaning joylanishi uchta nukleotid tomonidan kodlanadi. Uni triplet (uchlik) yoki kodon deb ataladi. Demak, DNK molekulasidagi kodonlarning joylashish tartibi ular sintez qiladigan oqsil molekulasi tarkibidagi aminokislotalarning joylashish tartibini ifodalaydiOqsilning sintezida DNK va uning qismi boʻlgan gen emas, balki boshqa nuklein kislota — ribonuklein kislota (RNK) ishtirok etadi. U uch xil: informatsion — iRNK, transport — tRNK va ribosoma — rRNK. iRNK DNK asosida sintez qilinib undagi genetik axborotni ribosomalarga olib keladi, iRNK tarkibida ham DNK dagi kabi 4 xil nukleoidlar mavjud. Ularning uchtasi — A, G, S DNK dagi kabi, fakat iRNK da T ning oʻrniga U-uratsil uchraydi; tRNK sitoplazmadagi aminokislotalarni ribosomalarga yetkazib beradi. Ribosomalarda aminokislotalar maʼlum tartibda ketma-ket ulanib polipeptid zanjir sintezlanadi. Ularning maʼlum sonda birikishi tufayli oqsillar hosil boʻladi. Oqsillar organizm belgi va xususiyatlarining rivojlanishida ishtirok etadi..
Do'stlaringiz bilan baham: |