Guruh: phy020 Bajardi: Hoshimov Sh. Tekshirdi

3. Lebedev tajribasi.

Shunday qilib, yorug’likning to‘lqin nazariyasi va kvant nazariyasi yorug‘lik bosimi uchun bir xil natijaga olib keladi. Bu natijaning to’g’riligini isbotlash uchun yorug’likning bosimini o‘lchash muhimdir. Yorug’likning bosimini birinchi bo’lib 1900-yilda mashhur rus fizigi Petr Nikolayevich Lebedev eksperimental ravishda juda nozik va nodir tajriba vositasida aniqladi. Bu tajribaning prinsipial sxemasi 3-rasmda berilgan. Havosi so’rib olingan B idishda tortilgan A shisha tolaga ikkita yengil D va C metall plastinka mahkamlangan, ulardan biri (C) ning sirti qoraytirilgan (yorug’lik yutadi), ikkinchisi yaltiroq (yorug’likni qaytaradi) qilib ishlangan.

3-rasm.

Yorug’lik dastasi tushgan plastinka yorug’lik ta’sirida harakatlanadi, natijada A tola biror burchakka buriladi, uni tolaga yopishtirilgan E ko’zgu va ko’rish trubasi (rasmda ko’rsatilmagan) yordamida o’lchanadi. Burilish burchagining kattaligiga qarab yorug’likning plastinkaga berayotgan bosimi hisoblanadi.

Lebedev tomonidan yorug’lik bosimining tajribada olingan qiymatlari yorug’lik bosimining nazariy jihatdan hisoblangan qiymatlari bilan mos tushgan. Jumladan, qaytaruvchi sirtga (yaltiroq plastinkaga) yorug’likning bosimi yutuvchi sirtdagi (qoraytirilgan plastinka) ga nisbatan ikki marta kattaligi aniqlangan.

Yorug’lik bosimining kvant va to’lqin nazariyalar yordamida bir xil tushuntirilishi yorug’likning to‘lqin xossalariga ham, korpuskulyar xossalariga ham ega bo‘lgan elektromagnit to‘lqin ekanligini yana bir karra isbotlaydi.