Guruh: phy020 Bajardi: Hoshimov Sh. Tekshirdi

2. Yorug’likning bosimi.

Quyosh nurlari ta’sirida kometa dumining og‘ishini kuzatishlar asosida yorug‘lik bosimi haqidagi gipotezani o’z vaqtida kepler aytgan edi. Bu hodisaga ilmiy yondoshgan birinchi olim Maksvell bo’ldi. l873-yilda o‘zining yorug‘likka oid elektromagnit nazariyasi asosida u jism sirtiga tushayotgan yorug’lik unga bosim berishini ko’rsatdi. Shu bilan birga Maksvell yorug’lik bosimi elektr va magnit maydon kuchlanganliklarining tebranishlari tufayli yuzaga kelishini nazariy isbotlab berdi. Ko’pgina olimlar yorug’likning bosimini o’lchashga urinib ko’rdilar. Ammo bu bosim shu darajada kichikki (~10^-8 Pa), olimlarning urinishlari hech qanday natija bermadi. Maksvellning yorug’lik bosimibo’yicha amalga oshirgan nazariy hisoblashlariga kata shubha bilan qarashdi. Xususan mashhur fizik V. Tomson (lord Kelvin) ularga qarshi bo’lib chiqdi.

Yorug’lik to’lqinining elektr maydoni ta’siri ostida jismlardagi elektronlar elektr maydon kuchlanganligining yo’nalishiga qarshi yo’nalishda harakatga keladi. Batartib harakatlanayotgan elektronlarga yorug’lik to’lqinining magnit maydoni xuddi elektr tokiga ta’sir qilgani kabi to’lqinning yo’nalishi tomon yo’nalgan Lorens kuchi bilan ta’sir etadi (1-rasm). Bu kuch yorug’likning bosim kuchi bo’lib, uning jismning yuza birligiga to’g’ri kelgan qiymati yorug’lik bosimini beradi.