Guruh: phy020 Bajardi: Hoshimov Sh. Tekshirdi

1-rasm.



2-rasm.

Yorug’likning kvant nazariyasidan ham yorug’lik uchragan to’siqqa bosim ko’rsatish xossasi borligi kelib chiqadi. Bu nazariya asosida yorug’lik bosimini yorug’likni fotonlar oqimidan iborat deb qarab hisoblash oson.

Faraz qilaylik, chastotasi u va intensivligi I bo’lgan monoxromatik yorug’lik dastasi biror S yuzaga normal tushayotgan bo’lsin (2-rasm). Birlik yuzaga vaqt birligida tushayotgan barcha fotonlarning energiyasi yorug’lik intensivligini xarakterlaydi. Bitta fotonning energiyasi hu ga teng bo’lgani uchun:

(4)

bo’ladi, bunda N − birlik yuzaga vaqt birligida tushayotgan fotonlar soni.

Impulsning saqlanish qonuniga asosan, fotonning sirtga beradigan kuch impulsi fotonning sirtga “urilishdan” oldingi va keyingi impulslarning ayirmasiga teng. Agar sirt yorug’likni to‘la yutsa, u vaqtda bu impuls quyidagi ifodaga teng bo‘ladi:

(fotonning urilishidan keyingi impulsi nolga teng, chunki foton yutilgandan keyin yo’qoladi).

Agar yorug’lik sirtdan to’la qaytsa, foton unga

impulsni beradi (fotonning tushishdagi va qaytishdagi impulsi qarama-qarshi ishoraga ega bo’ladi).

Birlik yuzaga vaqt birligi ichida ta’sir ko‘rsatadigan kuch impulsi shu yuzaga bo‘lgan bosimni beradi. Shuning uchun birlik yuzaga ega bo‘lgan sirtning vaqt birligi ichida barcha N fotonlardan olgan to‘la impulsi yorug‘lik bosimi p ga teng bo‘ladi. Binobarin, yorug‘lik bosimi yutuvchi sirt uchun , qaytaruvchi sirt uchun bo’ladi. U vaqtda (4) formulani e’tiborga olgan holda quyidagiga ega bo’lamiz:

(5)

yutuvchi sirt uchun va

(6)

qaytaruvchi sirt uchun.

Maksvellning elektromagnit nazariyasiga asosan yorug’likning bosimi quyidagiga teng:

, (7)

bunda k − sirtning yorug’likni qaytarish koeffitsiyenti bo’lib, yorug’likni to’la yutuvchi sirt uchun k=0, to’la qaytaruvchi sirt uchun k=l bo’ladi.