Gumanitar fanlar fakulteti O‘ta 20/5- guruh talabasi Jo’rayeva Shahlo Rahimjon qizining

1. Sof ko'makchilar. 2. Ot ko'makchilar. 3. Fe'l ko'makchilar. 4 Ko'makchi 
otlar. 
Sof ko'makchilar o'z lug'aviy ma'nolarini butunlay yo'qotib tamoman 
ko'makchiga aylangan so'zlardir: 
uchun, bilan, kabi, sayin, singari, sari, uzra, qadar, 
orqali, 
dovur 
kabi. 
Bu ko'makchilar boshqa so'zlar bilan birikib, turli grammatik munosabatlarni ifodalash 
uchun xizmat qiladi. Ot ko'makchilar ot yoki ravishdan ko'makchiga siljigan 
so'zlardir: 
burun, ilgari, oldin, keyin, so'ng, tashqari 
kabi. Fe'l ko'makchilar fe'lning 
ravishdosh va sifatdosh shakllaridan ko'makchiga o'tgan: 
qarab, ko'ra, yarasha, 
bo'ylab, qaraganda 
kabi. Ko'makchilar kelishikdagi otlarni boshqa so'zga tomon 
boshqaradi. Ko'makchilarning kelishikdagi otlarni boshqarishi quyidagicha: bosh 
kelishikdagi so'zni boshqaradigan ko'makchilar: 
bilan, uchun, kabi, singari, orqali, 
sari, bo'ylab, uzra; 
b) jo'nalish kelishigidagi otni boshqaradigan ko'makchilar: 
tomon, 
qadar, dovur, qarab, qaraganda, ko'ra, yarasha; 
c) chiqish kelishikdagi otni 
boshqaradigan ko'makchilar: 
birin, ilgari,oldin, keyin, so'ng, buyon, boshqa, 
tashqari. 
Ko'makchi otlar. O'z lug'aviy ma'nosini qisman saqlagan bo'lib, ba'zi 
xususiyatlariga ko'ra ko'makchiga siljib qolganligi uchun ko'makchi vazifasida 
qo'llaniladigan otlar ko'makchi otlar deyiladi. Ko'makchi otlar o'zidan oldingi so'zlar 
bilan qaratqich qaralmish munosabati asosida birikib, butunlikni tashkil etadi. Quyidagi 
so'zlar ko'makchi otlardir: 
old, orqa, ket, o'rta, ich, opa, tag, ust, tepa, to'g'ri, yuza, 
haq, 
xusus, 
huzur.
Ko'makchi otlar qaratqich, jo'nalish, o'rin-payt, chiqish kelishiklari qo'shimchalarini 
olgan 
holda 
qo'llanadi. 
Masalan: 
Nizomjon nimalar bo’layotganiga tushunolmay, hamon supa oldida garang turardi. 
(S.A.) Balki u alam ustiga yolg'on gapirgandir, a ? (T. Mai.) Tushga yaqin yomg'ir tindi 
-yu, bulutlar orasidan ko'm-ko'k ocmon va issiq yoz oftobi ko'rindi. (P.Q.) Ular ma'no 
jihatdan quyidagicha: 1. Vertikal yo'nalishdagi o'rinni ifodalovchi ko'makchi otlar: ost, 
ust, tag, tepa. 2. Gorizontal yo'nalishdagi o'rinni ifodalovchi ko'makchi otlar: old, orqa, 
ort, ket, ora, o'rta, yon, uch, tashqari, huzur. 3. Fikrning nima haqida ekanligini 
ifodalovchi 
ko'makchi 
otiar: 
to'g'ri, 
xusus, 
yuza,