Gulli o‘simliklarda urug‘lanish jarayonlari va urug‘ning rivojlanishi

Gullarning urug‘lanishini mohiyati

• Urug‘lanish. G‘unchalar batomom ochilib, gul urug‘lanishga tayyor bo‘lganda urug‘chi tumshuqchasiga kelib tushgan changlar, biror to‘sqinlik bo‘lmasa, o‘sa boshlaydi. Bu vaqtda chang ichidagi borliqni o‘rab turgan intina poralar orqali ekzinaga bo‘ritib chiqadi va chang naychasini hosil qiladi. Chang naychasi asta-sekin tumshuqcha to‘qimalari ichida o‘sa boshlaydi. Changda ikkita chang nayini yadrosi va generativ yadro bo‘lib, chang naychasining o‘suvchi qismida joylashadi. Nay ichida generativ hujayra yadrosi ikkiga bo‘linadi va ikkita spermiyni hosil qiladi. Chang naychasi ustuncha orqali o‘sib, tugunchaga yetgandan keyin murtak xalta tomon yo‘nalib mikropile orqali unga kira boshlaydi. Bu jarayon uch xil tipda boradi: a) porogamiya – chang naychasi urug‘kurtakning mikropilesi orqali murtak xaltaga kiradi; b) xalazogamiya – chang naychasi urug‘kurtakning xalaza tomonidagi to‘qimalari orqali o‘sib kiradi; v) mezogamiya – chang naychasi urug‘kurtakning yon tomonidan integumentlar orqali murtak xaltaga o‘sib kiradi

Gullarning urug‘lanishini mohiyati

• Chang naychasi murtak xaltaga yetib kelgach, uning devorlari eriydi. Murtak xaltaning ichiga kirgan chang naychasi tuxum hujayra tomon yo‘naladi. Chang naychasining uchki qismidagi hujayralar erib, 2 ta spermiy chiqadi. Endi chang naychasidan chiqqan ikki spermiydan biri tuxum hujayra bilan qo‘shilib diploid zigotani, ikkinchisi markaziy hujayra yadrosi bilan qo‘shilib triploid yadroni hosil qiladi. Bu jarayonga qo‘sh urug‘lanish deyiladi. Qo‘sh urug‘lanishni 1898 yili rus olimi S.G. Navashin ochgan. Urug‘langandan keyin tuxum hujayradan zigota undan keyin murtak, markaziy hujayradan endosperm rivojlanadi.

Gullarning urug‘lanishini mohiyati

• Yopiq urug‘li o‘simliklarning qo‘sh urug‘lanishi: A-bitta urug‘kurtakli tuguncha,; B-to‘rtta urug‘kurtakli tuguncha; 1-tumshuqcha, 2-ustuncha, 3-tuguncha, 4-urug‘kurtak, 5-murtak xalta, 6-tuxum hujayra sinergidlar, 7-antipodlar, 8-ikkita polyar yadro, 9-tumshuqchada o‘sayotgan chang, 10-chang nayining uchki qismida ikkita spermiy ko‘rinmoqda, 11-changdon, 12-changipi, 13-tojbarg, 14 kosachabarg.