Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

«FSMU» texnologiyasini qo’llashga oid namuna
«Eski o’zbek tili morfologiyasining o’ziga xos xususiyatlari nimada?» degan savol muhokamaga qo’yilgan.

F	Fikringizni bayon eting	Bo’lg’usi O’zbek tili va adabiyoti o’qituvchilari til tarixini,xususan, uning morfologik qurilishini, uning taraqqiyot tarixini puxta bilishlari lozim.
S	Qarorning sababi	Filolog-o’qituvchi sifatida keyingi faoliyatlari davomida o’zbek tili, uning tarixi bilan bog’liq til hodisalariga duch kelishlari tabiiy. Buni ongli hal etishlarida olgan bilimlari yordamga keladi. Til masalalarini tushuntirishda yordam beradi.
M	Misol	Hozirgi o’zbek tili eski o’zbek tilining bevosita davomi ekan ayrim til hodisalari umumiy ko’rinishga ega bo’lsa ham, eski o’zbek tilining fonetik, leksik, grammatik qurilishida o’ziga xos murakkab ko’rinishlari mavjud. Bunga til, xususan, adabiyot fanlarini o’qitishda tez-tez duch kelinadi va amaliy yordam so’rab murojaat qilishadi.
U	Xulosa	O’zbek tili va adabiyoti fakulьteti talabalarining eski o’zbek tili morfologik qurilishini o’rganishi lozim. O’qituvchining mavzuga bog’liq til faktlarini bilmaslik holatidan chiqib ketishida va korrektsiyani tashkil etishda muhim o’rin egallaganligi sababli uni bilishlari zarur.

Kelishik kategoriyasi³⁷
Reja:

1. 
   Kelishiklar taraqqiyoti.
   
2. 
   Eski o’zbek tilida bosh, qaratqich, tushum kelishiklari.
   
3. 
   Eski o’zbek tilida jo’nalish, o’rin-payt va chiqish kelishiklari.
   

Kelishiklar gapda otning yoki otlashgan so’zning fe’lga, ba’zan boshqa so’z turkumiga munosabatini ifodalaydigan formalardir. Eski o’zbek tilida hozirgi o’zbek tilidagidek, 6 ta kelishik shakli saqlangan. Turkiy tillar taraqqiyotining qadimgi davrlari uchun xarakterli bo’lgan vosita kelishigi shakli XIII-XIV asrlarga oid yozma yodgorliklar tilida ham ma’lum darajada qo’llangan. XV asr va undan keyingi davrlarda vosita kelishigining qo’llanishi ancha chegaralangan bo’lib, o’zining grammatik xususiyatini yo’qotgan va kelishik kategoriyasi sifatida iste’moldan chiqqan. SHu davrdan boshlab vosita kelishigi shaklida qo’llangan so’zlar ravish kategoriyasiga o’tgan yoki o’tish jarayonida bo’lib, payt, holat kabi ma’nolarni ifodalashga xizmat qiladi: Āh urub, faryād etәr-men sensizin \\ bu vujudїmdїn qalїbtur yalg’uz ün (Lutfiy). Bolsa jannatda Atāyi sensizin, qїlg’ay fїg’ān (Atoiy).