Guliston davlat universiteti y. Tojiyev, M. Latipov «til tarixi»

SHi ќarfi. YOzuvda ___ shaklga ega bo’lib, sh deb o’qiladi.

Quyidagi til o’rta va til orqa undoshlari bo’lgan:

1. 
   Ay harfi. Y fonemasining qalin varianti bo’lib, yozuvda ___ shaklga ega.
   
2. 
   әy harfi. Y fonemasining ingichka varianti bo’lib, yozuvda ___ shaklga ega.
   
3. 
   Aq harfi. Q fonemasini ifodalaydi. YOzuvda __ shaklga ega.
   
4. 
   O’q harfi. Bu harf aq, uq ba’zan q, qo, qu deb o’qiladi. YOzuvda ___ shaklga ega.
   
5. 
   Iq ќarfi. Bu harf –їš, q deb o’qiladi va yozuvda ____ shaklga ega.
   
6. 
   әk harfi. Bu harf k, š(k) tovushini ifodalaydi yozuvda ___ shakliga ega.
   
7. 
   O’q harfi. өk, ük va ba’zan k, kө, kü deb o’qiladi. ____ shakliga ega.
   
8. 
   Aђ harfi. Bu harf g’(g)tovushini ifodalaydi. YOzuvda ____ shaklga ega.
   
9. 
   әg harfi. Bu harf g undoshini, ya’ni g’(g) fonemasinng o’rta variantini ifodalaydi.
   

O’rxun yozuvida nazar va birdan ortiq undoshlarni bildiruvchi quyidagi harflar bor:

1. 
   Inyi harfi. Nazal y yoki ny fonemasini ifodalaydi. YOzuvda ___ shakliga ega.
   
2. 
   ingi harfi. Bu harf ___ shaklga ega, tanskriptsiyada ң ni ifodalaydi.
   
3. 
   Inti harfi. Bu harf yozuvda _____ shakllariga ega. T yo id yoxud nt, nd fonemalarini ifodalaydi.
   
4. 
   Inchi harfi. Lt, ld deb o’qiladi. YOzuvda __ shaklga ega.
   
5. 
   Art harfi. Bu harf ___shakliga ega. Rt fonemasini ifodalaydi.
   

Savollarga javob bering.
1. Qadimgi turkiy tildagi unlilarni sanang.

2. 
   Unlilarni tasnif qiling.
   
3. 
   Qadimgi turkiy tildagi unllarning hozirgi o’zbek tilidagi unlilardan qanday farqli tomonlari bor?
   
4. 
   Singarmonizm nima?