Гулистон давлат университети

назария ва амалиётнинг бирлигидир. 
Социологик тадқиқотларнинг кЎпчилик қисми амалий муаммоларни хал 
этишга йЎналтирилган. Социологиянинг амалий йЎналтирилганлиги шунда 
номоён бЎлади-ки, у ижтимоий жараёнларнинг ривожланиш майллари 
щақидаги илмий асосланган маълумотни ишлаб чиқишга қодир. Мана шунда 
социологиянинг олдиндан айтиб бериш функцияси номоён бЎлади. 
Жамият щаётида социологик тадқиқотлардан ижтимоий хаётнинг турли 
сощаларини ривожлантиришни режалаштиришда фойдаланиш катта 
ащамиятга эга. Социал режалаштириш ижтимоий тизим қандай бЎлишидан 
қатъий назар щамма мамлакатларда ривожланган. 
Социология мафкуравий функцияни щам бажаради. 
У биринчидан, табиий - тарихий жараёнларни англаш, жамият 
тараққиётининг яқин орадаги мақсадларини ва истиқболларини ишлаб 
чиқишга қаратилган; 

---

6 
Иккинчидан, илмий ва мафкуравий мунозарани бошқа қарашлар тизими 
орқали олиб бориш; 
Учинчидан, ащоли Ўртасида илмий мафкурани тарқатиш; 
ТЎртинчидан, малакали мутахассисларни тайёрлаш, улар томонидан 
илмий мафкурани щар томонлама Ўзлаштириш. Социология одамлар 
Ўртасида 
муносабатларни 
шакллантиришга, 
яхшилашга, 
яқин 
щиссиётларини ижтимоий муносабатларга хизмат қилиб щам ёрдам бериш 
мумкин. 
Шу туфайли социология инсонпарварлик функциясини щам бажаради. 
 
1.2.СОЦИАЛ ҚОНУНЛАР ВА ОДАМЛАРНИНГ СОЦИАЛ ФАОЛИЯТИ 
 
Қонун деганда, одатда, аниқ вазиятда умумий, зарурий ва 
такрорланишга хос бЎлган жиддий алоқа ёки муносабатлар тушунилади. 
Социал қонуният - социал воқелик ва жараёнларнинг жиддий зарурий 
алоқасини акс эттиради. Социал қонунлар муносабатларни акс эттиради. Бу 
халқлар, миллатлар, синфлар, социал - касбкорлик гурущлари, шащар ва 
қишлоқ, шунингдек жамият ва оила, жамият билан шахс Ўртасидаги 
муносабатларни белгилайди. Социал қонунларга асосланган щолда одамлар, 
Ўз хаётий фаолиятлари учун зарурий бЎлган шароит таъсири остида уни 
қЎллайдилар. 
Табиат қонунлари каби социал қонунлар воқеаларнинг табиий харакати 
давомида пайдо бЎлади. Улар кЎпчилик индивидларнинг ижтимоий вазиятда 
ва объектив алоқаларда мақсадга мувофиқ таъсир кЎрсатиши натижаси 
щисобланади, яъни одамлар яшайдилар, моддий ва маънавий неъматларни 
яратишда қатнашадилар. Махсулотни айирбошлайдилар, тақсимлайдилар ва 
истеъмол қиладилар, болаларни дунёга келтирадилар ва тарбиялайдилар, 
уларнинг иродаси ва онги билан бо\лиқ бЎлмаган щолда қонуний воқеалар 
занжири юзага келади. 
Социал қонун ва қонуниятларни тадқиқ этиш, демак социал соща турли 
элементлари Ўртасидаги зарурий алоқаларни Ўрнатишдир.Умумий 
қонунлар щамма ижтимоий тизимларда амал қилади. (Масалан, қиймат 
қонуни ва товар пул муносабатлари). Ўзига хос қонунларнинг амал қилиши 
битта ёки бир нечта социал тизимлар билан чекланган (масалан, битта 
жамият туридан иккинчисига Ўтиш). 
Социал қонунлар умумийлик даражаси нуқтаи назаридан фарқ қилади. 
Социал сощани яхлит щолда ривожлантиришни характерловчи қонунлар 
мавжуд. 
Бу 
қонунлар 
социал 
сощанинг 
алощида 
бЎлакларини 
ривожланишини белгилайди (синфлар, гурущлар, миллатлар). Социал 
қонунларнинг бешта категориясини ажратиб кЎрсатиш мумкин. 
Биринчи, Ўзгармас характерни касб этувчи, ёки унга бо\лиқ бЎлган 
қонунлар. Бу қонунга биноан “А” воқелик мавжуд бЎлса у холда албатта “Б” 
воқелик щам бЎлиши шарт. 

---

7 
Иккинчи, ривожланиш тенденциясини акс эттирувчи қонунлар. Унда 
ижтимоий объектнинг тузилиши динамикаси бир турдаги Ўзаро 
муносабатлардан иккинчисига Ўтиши билан бо\лиқ. 
Учинчи, социал воқелик Ўртасидаги функцияга оид бо\ланганликни қарор 
топтирувчи қонунлар. Бу қонунлар у ёки бу ижтимоий тизимни барқарор 
щолатда сақлаб туришликни таъминлайди. 
ТЎртинчи, социал воқелик Ўртасидаги сабабий бо\ланишни акс эттирувчи 
қонунлар. Масалан, социал интеграциянинг энг мущим ва зарурий шарти бу 
ижтимоий ва шахсий манфаатларни оқилона бирга қЎшиб олиб бориш 
щисобланади. 
Бешинчи, социал воқелик Ўртасидаги алоқаларни Ўрнатиш мумкинлигини 
англатувчи қонунлар. Социал қонунлар одамлар аниқ фаолияти давомида 
рЎёбга чиқарилади.