Guliston davlat universiteti kasbiy pedagogika fandan

Kasbiy ta’lim sifatiga ta’sir etuvchi omillar 
 
 
 
ДТС, ўқув 
режа ва 
дастурлари, 
Дарслик 
кабилар, 
 
Ўқувчиларнинг 
билим, кўникма 
ва  малакаларини 
Ишлаб 
чиқариш 
таьлими ва 
амалиёти 
Таҳсил 
олувчиларнинг 
онглилиги хоҳиши ва 
фаол ўқув- билиш 
фаолияти 

---

 
107 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
25-Mavzu: Kasb-hunar ta’liimida innovasion yondoshuv. 
Reja: 
1. “Innovasion” yondoshuvda pedagogik tizim. 
2. Ta’lim texnologiyasi umumiy asoslari. 
3.Amaliyotga  keng  ko‘lamda  joriy  etilayotgan  pedagogik    (ta’lim)  texnologiyalarga 
qo‘yiladigan asosiy talablar olimlar  tomonidan e’tirof etilishi. 
1. “Innovasion” yondoshuvda pedagogik tizim. 
Ta’lim tizimida tub islohotlar zarurligini e’tirof etish uchun  o‘tgan asrning 80- yillaridan 
boshlab pedagogik leksikonda “Innovasiya” iborasi qo‘llana boshladi. U pedagogika nazariyasi 
va amaliyotida allaqachon o‘z o‘rnini topgan bo‘lsada, uning mohiyati shu paytgacha to‘laqonli 
yoritilmagan hisoblanadi, ya’ni yakdillik mavjud emas. 
Keng ma’noda “Innovasiya” pedagogik tizimga yangilik kiritish yo‘li bilan ta’lim-tarbiya 
jarayonini  maqbullashtirish,  sifat  va  samaradorligini  oshirishni  ko‘zda  tutadi.  Pedagogika 
tizimiga kiritilgan yangilik sifat va samaradorlikka salbiy ta’sir qilishi ham mumkin. Biz tizimga  
uning  ichki  zahira  va  imkoniyatlarini  hisobga  olgan  holda  sifat  va  samaradorlikni  oshirish 
maqsadida kiritilgan yangiliklargina innovasiya deb tushunamiz. 
Pedagogik  tizimni  takomillashtirib,  yuqori  sifat  va  samaradorlikka  erishishga  oid  g‘oya, 
nazariya,  qoida,shakl,  metodlar  va  vositalar  tizimini  –  pedagogik  innovasiyalar    sifatida  qabul 
qilish  mumkin.  So‘nggi  20-25  yillar  davomida  pedagogik  tizimga  ko‘plab  yangiliklar 
kiritilayotganligining guvohi bo‘lib turibmiz. Misol sifatida yangi  konsepsiyalar, investisiyalar, 
DTS, testlar, muqobil o‘quv rejalari, yangi turdagi o‘quv yurtlari, texnologiyalar va shu kabilarni 
ko‘rsatish mumkin. 
Ma’lumki,  pedagogik  jarayon  tizimlilik  xususiyatiga  ega  bo‘lib,  ma’lum  belgilangan 
chegarada barqaror qoladigan komponentlarni  o‘ziga qamrab oladi. Agar kiritilayotgan yangilik 

---

 
108 
ruxsat  etilganidan  ortib  ketsa,  tizim  buzilib,  uning  o‘rniga    yangi  xususiyatga  ega  boshqa  tizim  
hosil bo‘ladi. 
Pedagogik  jarayon  (tizim)  o‘zining  mohiyatiga  ko‘ra  har  doim  texnologiyalashadi. 
Texnologiyalanish pedagogik tizimning ichki  sifati bo‘lib, uning imkoniyatlari qat’iy qonuniyat 
va qoidalarga bo‘ysunadi. 
Texnologiyada  variativlikka  imkon  berilmaydi,  undan  biror  kichik  komponentni  olib 
tashlab bo‘lmaydi chunki texnologiyada ortiqchalikningni o‘zi mavjud emas. 
Undagi biror komponentni almashtirsak,albatta natija o‘zgarib ketadi. 
Tizimning  umumiy  nazariyasidan  ma’lumki,  bir  paytning  o‘zida  uning  ko‘p 
parametrlarini  (yo‘nalishlarda)  yaxshilash  mumkin  emas.  Shuning  uchun  ham  tizimga 
yangiliklarni  asta-  sekinlik  bilan  kiritib,  uning  foydaliligiga  ishonch  hosil  qilgandan  so‘ng  har 
tomonlama  tekshirish,  keyingi  o‘zgartirishlar  haqida  o‘ylash  zarur.  Tahlillarimiz  pedagogik 
tizimni  takomillashtirishning  quyidagicha  ikkita:  jadal  va  ekstensiv  (nojadal)  yo‘llarining 
mavjudligini  ko‘rsatadi.  Jadal  yo‘l,  pedagogik  tizimning  ichki  imkoniyatlari  hisobiga 
rivojlantirishni  ekstensiv  yo‘l  esa    qo‘shimcha  vositalar,  jihozlar,  vaqt,  kuch,  mablag‘lar  jalb 
etishni nazarda tutadi. 
Pedagogik  jarayon  ko‘p  qirrali  bo‘lib,  unga  tarixiy,  ilmiy-pedagogik,  psixologik, 
fiziologik,  gigiyenik,  tashkiliy  boshqaruv,  iqtisodiy,  ijtimoiy,  tibbiy,  mafkuraviy,  huquqiy 
meyoriy  va  shu  kabi  nuqtai  nazarlardan  yondoshish  mumkinligi  ko‘p  sonli  olimlar  va 
amaliyotchilar  tomonidan  ta’kidlangan.  Pedagogik  jarayonni  jamiyat  taraqqiyotini  ta’minlovchi 
asosiy omil deb qarab J.G‘. Yo‘ldoshev va       S.A. Usmonovlar  uni:: “Ijtimoiy hodisa, nazariy 
fan,  o‘quv  fani,  ta’lim-tarbiya  tizimi,  jarayon,  pedagogik  faoliyat  va  uning  metodikalari  hamda 
aloqador fanlarning ilmiy-tadqiqot sohasi” tarzda talqin etadilar. 
Bundan    pedagogik  texnologiya  ijtimoiy  hodisa  sifatida    jamiyat  taraqqiyotini 
ta’minlovchi  ustuvor  omil  ekanligi  kelib  chiqadi.  Pedagogik  texnologiyalar  mohiyati  va 
mazmuniga  ko‘ra  jamiyatshunoslik,  psixologiya,  fiziologiya,  pedagogika  fanlari  nazariyasi  va 
amaliyoti, ilg‘or tajribalar, shaxs va jamiyat taraqqiyoti haqidagi g‘oyalar asosida rivojlanadi. 
«Texnologiya»  iborasi    grekcha  -  «techne»  -  mahorat,  san’at,  va  «logos»  -  ta’limot, 
o‘rgataman  yoki  o‘rganaman  ma’nosini  anglatadi.  U  pedagogikaga  ishlab  chiqarish  sohasidan 
kirib kelgan . 
Ishlab  chiqarish  nuqtai  nazaridan  olib  qaraganda,  texnologiya-  mehnat  obyektiga 
maqsadga  muvofiq  ta’sir  etib,  uning  holati,  xususiyati,  shakli  kabilarni  o‘zgartirish  san’ati, 
mahoratini o‘zlashtirish manosini anglatadi.  
Pedagogik  nuqtai  nazaridan  olib  qaraganda,  u  o‘quvchilar  ongi,  sezgilari,  his-tuyg‘ulari 
kabilarga  maqsadga  muvofiq  ta’sir  etib,  ularda  ko‘zda  tutilgan  bilim,  (ko‘nikma,  malaka)  va 
shaxsiy fazilatlarni shakllantirish  tizimi sifatida tavsiflanadi.  Bunda jarayon ishtirokchilarining 
shaxsiy va texnik vositalar imkoniyatlari hisobga olinishi tabiiy holdir.